Asiya (bbabo.net), - Yanvarın birinci yarısında Qazaxıstanda baş verən hadisələr heç bir səbəbdən baş vermədi, bütöv bir kompleks amillərin nəticəsi idi.

Bu fikri Qırğızıstanın Kundemi nəşrinə müsahibəsində milli təhlükəsizlik məsələləri üzrə ekspert, xüsusi xidmət orqanlarının veteranı, polkovnik Taalaibek Cumadılov deyib.

O qeyd edib ki, hadisələr cərəyan etdikcə “duman yavaş-yavaş sönür” və bunun nəticəsində qonşu “qardaş ölkədə” baş verənlərlə bağlı ilkin dəyər mühakimələrini formalaşdırmaq mümkün olur.

“Fakt budur ki, baş vermiş hadisələr kompleks şəkildə nəzərdən keçirilməli, sistemli şəkildə təhlil edilməlidir. Obrazlı desək, mən təklif edirəm ki, bu kədərli hadisələri çoxqatlı tort kimi nəzərdən keçirək: daxili siyasi gündəm nöqteyi-nəzərindən, klanların hakimiyyət və resurslar uğrunda mübarizəsi prizmasından, həmçinin geosiyasət baxımından. ”, – ekspert bildirib.

O, əmindir ki, tarixi kökləri "Böyük Oyun" (Böyük Oyun) zamanına - 19-cu əsrdə Rusiya və Britaniya imperiyalarının Orta Asiya regionuna nəzarət uğrunda mübarizə apardığı vaxta qədər götürmək olar.

Polkovnik hesab edir ki, bu mövzunun aktuallığı qorunub saxlanılıb və bunu Qazaxıstanda baş verənlərə geosiyasət prizmasından baxmaqla müəyyən etmək olar.

“Anqlo-saksonlar, Rusiyanın kollektiv Qərbə və NATO-ya sərt formada irəli sürdüyü təhlükəsizlik zəmanətləri ilə bağlı Cenevrədə qarşıdan gələn mühüm danışıqlar ərəfəsində əlverişli vəziyyətdən istifadə etmək - cəhd etmək qərarına gəldi. idarə olunan xaos zonası, geosiyasi çəkisi baxımından ən əhəmiyyətli dövlətlərdən birində gərginlik ocağı yaratmaq və görünür, regionun ən sabit və ən zəngin dövlətidir”, - Cumadılov izah edib.

O, hadisəyə sosial-iqtisadi amilin də təsir etdiyini qeyd edib. Buna varlılar və kasıblar arasındakı böyük uçurum kömək etdi.

“Yəni super varlılar, elita adlanan təbəqə “yaxşılıq edəndə”, özlərinə yaxtalar, malikanələr alanda, bahalı avtomobillər sürəndə, kasıblar isə bu dəbdəbəni şou üçün görürlər, onda onlar təbii olaraq hiddəti əsaslandırdılar. Manqistau vilayətində, Aktau və Janaozen şəhərlərində də məhz belə olub”, - ekspert bildirib.

O, izah edib ki, Qazaxıstanın bu ərazisi neft və qazla zəngin olsa da, çox yüksək işsizlik səviyyəsi var. Ona görə də bu etirazlar öz mahiyyətinə görə tamamilə proqnozlaşdırıla bilən və ədalətli idi.

Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, etirazçılar qazın qiymətinin aşağı salınması tələblərinin yerinə yetirilməsindən və Nursultan Nazarbayevin istefasından sonra etirazlar bitəcəkdi. Əslində ölkənin qərbində baş verənlər.

Lakin burada elitadaxili hesablaşmalar amili müdaxilə etdi. Yəni söhbət qazax klanları arasında hakimiyyət uğrunda eyni mübarizədən gedir.

Cumadylovun fikrincə, bu, son vaxtlar kəskin şəkildə artıb, çünki “çaşmış Nazarbayev” hakimiyyət üzərində nəzarəti itirməyə başlayıb, onun ətrafı olan insanlar onu ayırmağa başlayıblar.

Ekspert onların arasında hazırkı prezident Kasım-Jomart Tokayev, Qazaxıstan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Komitəsinin keçmiş rəhbəri Kərim Məsimov, Elbasının kürəkəni Timur Kulibayev, böyük qızı Dariqa Nazarbayeva və qardaşı xüsusi qeyd edib. Bolat Nazarbayev.

Hakimiyyət iddiasında olan fiqurların bu qədər bolluğu ilə onların arasında birmənalı olaraq Nursultan Nazarbayevin varisi kimi tanınacaq heç kim yox idi.

“İcazə verin: varis böhranı hakimiyyəti ötürə biləcəyiniz birbaşa varisiniz olmadıqda olur. Nümunə kimi, hakimiyyətin tranzitinin belə bir formulunu daha əvvəl Azərbaycanda, Heydər Əliyev Suriyada hökumətin cilovunu oğlu İlhama, Hafiz Əsəd isə hakimiyyəti öz oğlu Bəşər Əsədə təhvil verərkən həyata keçirib”. Cumadılov bildirib.

O, vurğulayıb ki, lider hələ güclü və avtoritar ikən özünə xələf tapmalıdır, çünki onun ətrafı varisin varisinə, sonra isə onların rəqibinə çevrilməyəcəyindən qorxur.

“İkinci məqam: varis keçmiş rəhbərin qondarma retinuna, onun qohumlarına, onların ailəsinə toxunmayacağına zəmanət verməlidir. Və beləliklə, Nursultan Abişeviçə hörmətlə yanaşaraq, o, bu prosesi bağışlanmaz şəkildə gecikdirdi”, – ekspert qeyd edir.

Bundan o, belə nəticəyə gəlir ki, Qazaxıstanda açıq-aydın güclü varisin olmaması nəticəsində hakimiyyətdə müəyyən “dördlük” formalaşıb. Nazarbayevin səhhətinin kəskin şəkildə pisləşməsi isə yalnız formal olaraq dövlət başçısı olan Tokayevin vəzifəsindən uzaqlaşdırılması üçün əməli fəaliyyətə keçid üçün siqnal oldu.

“Və bu klandaxili mübarizədə Qazaxıstan Milli Təhlükəsizlik Komitəsi təəssüf ki, dövlət maraqlarının tərəfində deyil, əksinə, rəhbərliyin xəyanəti ucbatından ondan istifadə edilib. Həm cinayətkar, həm də qondarma milli-vətənpərvər qrupların iştirak etdiyi bu “razborkalarda” polkovnik bildirib.O hesab edir ki, bu şəraitdə Nazarbayev ətrafı özü kritik məqamın yetişdiyini düşünərək Tokayevə qarşı hücuma keçib. Bunun üçün o, özünün “cibli” cinayətkar qruplaşmalarını səfərbər etdi, islamçı təriqətin yatan hücrələrinə nəzarət etdi.

“Onlar silahlı dövlət çevrilişi həyata keçirməyə cəhd edib, əlavə xərclər – kütləvi iğtişaşlar, talanlar, talanlar və inzibati binalara, kiçik və orta biznesə hücumlar edib”, - ekspert bildirib.

O, əmindir ki, belə bir mühitdə Qasım-Jomart Tokayev “siyasi müdriklik və iradə nümayiş etdirdi”. O, bütün imkan və səlahiyyətlərdən istifadə edərək hakimiyyət uğrunda mübarizəyə başladı. Onun KTMT-yə kömək üçün müraciət etməsi bununla izah olunur.

“Tokayev, çox güman ki, ölkənin Silahlı Qüvvələrinin tam sədaqətinə, eləcə də hüquq-mühafizə qüvvələrinin etibarlılığına şübhə ilə yanaşdığına görə, onların kimin tərəfində hərəkət edəcəkləri dəqiq bilinmədiyi üçün o, etibarlı müttəfiq”, - deyə Taalaibek Cumadylov yekunlaşdırıb.

Qazaxıstanda etirazlar yanvarın 2-də başlayıb. Aksiya iştirakçıları maye qazın bahalaşmasına etiraz ediblər. Tezliklə aksiyalar iğtişaşlara və silahlı toqquşmalara çevrildi.

Yanvarın 5-də Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev KTMT dövlət başçılarına ölkədə terror təhlükəsinin aradan qaldırılmasına köməklik göstərilməsi xahişi ilə müraciət edib.

Qazaxıstanda KTMT sülhməramlı kontingentinin yeridilməsi və yerləşdirilməsindən sonra ölkədə vəziyyət sabitləşib.

bbabo.net xəbər verir ki, hazırda KTMT-nin çoxmillətli sülhməramlı qüvvələrinin bölmələri daimi dislokasiya yerlərinə qayıdaraq Qazaxıstanı tərk ediblər.

bbabo.Net