Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Rusiyaya iki günlük səfərə gəlib. Yanvarın 10-da onun Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə görüşü, 11-də isə Tatarıstana gedəcəyi planlaşdırılır. Səfərin mövzusu Qazaxıstanın Avrasiyaya inteqrasiyası, Rusiya ilə münasibətləri və dünyadakı vəziyyət olacaq. Mütəxəssislər bu səfərdən nə gözlədiyini söylədilər.

Qazaxıstanda Nursultan Nazarbayevin təqaüdə çıxması ilə başa çatan yanvar etirazlarından sonra Tokayev və Putin ilk dəfə videobağlantı vasitəsilə deyil, şəxsən görüşəcəklər. Onların belə imkanı hətta Soçidə Olimpiadanın açılışı zamanı da olub, amma dövlət başçıları nədənsə bundan istifadə etməyiblər. Tokayev Mərkəzi Asiyadakı qonşuları ilə ünsiyyətə üstünlük verib, Putin isə Çin lideri Si Cinpinlə danışıqlardan və Olimpiadanın açılışından sonra Fransa lideri Emmanuel Makronla danışıqlara hazırlaşmaq üçün Moskvaya uçub.

Buna baxmayaraq, Tokayevin Moskva ilə bağlı böyük planları var. Birincisi, sələfi Nursultan Nazarbayevin kölgəyə son getməsindən sonra Qazaxıstan rəhbəri respublikanın Rosatomun inşa etməyə hazır olduğu AES üçün həyati əhəmiyyət kəsb etdiyini söylədi. Tokayev əmindir ki, nüvə enerjisi olmasa, ölkə tezliklə regional liderliyini itirəcək və xarici investisiyaları itirəcək. İkincisi, o, qazaxıstanlı gənclərin Qərbdə deyil, Rusiyada təhsil almasını vacib sayır. Üçüncüsü, Tokayev Avrasiya inteqrasiyasını (yəni Qazaxıstanın Aİİ və KTMT çərçivəsində inkişafını) məntiqli və düzgün yol hesab edir.

Artıq Moskvada Qazaxıstan prezidenti Rusiyanı “Allahdan gələn” qonşu adlandırıb və Moskva ilə bütün sahələrdə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsini arzulayıb. Vladimir Putin bir daha həmkarını dəstəkləyərək ölkəsinə hücum edən terrorçuların öhdəsindən gəldiyini, lakin həmin hadisələrdən dəyən ziyanın bərpasının uzun zaman alacağını bildirib.

Bununla belə, “Rusiya in Global Affairs” jurnalının baş redaktoru Fyodor Lukyanov bildirib ki, Tokayevin səfərindən hər hansı sıçrayışlı qərar gözləmək lazım deyil. “Moskva ilə Nur-Sultan arasında münasibətlər həmişə sıx və sıx olub, ona görə də indiki danışıqları yanvar hadisələri ilə bağlamazdım. Başqa bir şey odur ki, Tokayev Qazaxıstanda tam səlahiyyətə yiyələnib və bu, görüşə yeni gündəm və balans verir.

Təbii ki, Rusiya və Qazaxıstanın KTMT üzrə digər müttəfiqləri Tokayevə lazımi anda lazımi yardım göstərməklə onun hakimiyyətinə zəmanət verdikdən sonra Moskvanın daha yaxın və etibarlı münasibətlər gözləmək hüququ var. Lakin heç bir irəliləyiş gözləmək lazım deyil - bu, tərəflər arasında münasibətlərin ləng olduğu, Rusiya ilə Qazaxıstanın əməkdaşlığının intensiv olduğu zaman mümkündür”, - Lukyanov izah edib.

Lakin Avrasiya Ekspert Şurasının rəhbəri Çingiz Lepsibayev hesab edir ki, hələ böyük xəbərlər olmalıdır. “İlk növbədə, atom elektrik stansiyaları və ümumilikdə enerji məsələləri ilə bağlı gözləntilər var. Bundan əlavə, Qazaxıstan EAEU ilə bağlı xəbərlər gözləyir. Bundan əlavə, bu yaxınlarda silah yığma qurğularının yaradılması elan edildi - helikopterlərdən tutmuş pulemyotlara qədər. Görünür, hərbi-texniki sahədə də müəyyən sazişlər bağlanmalıdır”, - ekspert qeyd edib.

Lepsibayevin sözlərinə görə, Moskvadan sonra Tokayevin Kazana üz tutması təəccüblü deyil. Avrasiya Ekspert Şurasının rəhbəri vurğulamışdır ki, Tatarıstanın ümumi türk kökləri nəzərə alınmaqla Qazaxıstan üçün heç də yad region deyil. Bundan əlavə, onların neft hasilatında ümumi marağı var.

Rusiyalı ekspertlərin nöqteyi-nəzərindən Tokayevin Tatarıstana səfəri bir qədər fərqli görünür. Məsələn, politoloq Dmitri Mixayliçenko bildirib ki, federal mərkəz kimin hansı dövlətlə münasibət quracağını regionlar arasında bölür. “Başqırdıstan Qırğızıstanla, Tatarıstan isə Qazaxıstanla dost oldu. Bütün bu naviqasiya mərkəzləşdirilmiş və əvvəlcədən təsdiq edilmişdir. Rusiya hakimiyyəti Qazaxıstana kifayət qədər sərmayə qoymağa hazırlaşır və bu, təkcə Rosatom-a aid deyil. Rusiya Dövlət Bankı orada rəqəmsal hökuməti inkişaf etdirmək niyyətindədir və sairə”, - Mixayliçenko deyir.

Politoloq xatırladır ki, Türkiyə indiyədək əsasən Orta Asiyada “yumşaq güc”dən istifadə etməyə çalışıb, lakin indi Moskva da bundan narahatdır. İstiqamətlərdən biri də Qazaxıstanla təhsil sahəsində əməkdaşlıq ola bilər. “Əvvəllər Nur-Sultan Qərb ölkələrində gəncləri üçün təlim proqramı hazırlayıb, indi Qazaxıstan hakimiyyəti, görünür, Rusiyaya yönləndirmək istəyir. Texniki cəhətdən Kazan bu tələbin öhdəsindən gələ bilir, lakin çətin ki, nəsə düzəlsin. 30-32 yaşdan aşağı qazaxıstanlı gənclər Qərbə meyllidirlər və buna göz yummaq olmaz”, - deyə Mixayliçenko yekunlaşdırıb.

bbabo.Net