Respublikada fəaliyyət göstərən bəzi kommersiya banklarının kart sahibləri Qırğızıstanda bir neçə xoşagəlməz gün yaşayıblar. Ölkə sakinləri mağazalarda ödəniş edə bilməyib və nağdlaşdırma problemi ilə üzləşiblər. Milli Bank (MB) maliyyə-kredit təşkilatlarının və Dövlət Maliyyə Kəşfiyyatının rəhbərliyi ilə təcili toplantı təşkil etməyə məcbur olub, iştirakçılar risklərin minimuma endirilməsi üçün mümkün tədbirləri müzakirə ediblər. Qırğızıstan gələcəkdə belə çətinliklərin öhdəsindən gələ biləcəkmi?

Şimal "küləyi"

Bişkek sakini Marina Quliyeva xatırlayır: “Problemlər Qazaxıstanda iğtişaşlar başlayan gün başlayıb. - Mən ərimlə ərzaq mağazasında ödəniş edərkən kassir kartın işləmədiyini dedi. Yanımızda kifayət qədər nağd pulumuz yox idi.

Marina ilə bağlı iş tək deyildi. Yanvarın ilk günlərində minlərlə kart sahibi Qırğızıstanın paytaxtında və iri yaşayış məntəqələrində çox populyar olan qəsəbə problemi ilə üzləşib. Respublika sakinləri nəinki alış-verişin, hətta öz pullarını da nağdlaşdırmağın mümkünsüzlüyü barədə həyəcanlı mesajlar verirdilər. Yüzlərlə terminal və bankomat fəaliyyətini dayandırıb. Tezliklə bu, sosial şəbəkələrdə və ani messencerlərdə bankların xidmətlərindən imtina etmək və etibarlı ödəniş vasitələrinə - adi sikkələrə və əskinaslara qayıtmağa çağırışların yayılmasına səbəb oldu.

Problem, tezliklə bəlli olduğu kimi, ümumiyyətlə, beynəlxalq ödəniş sistemlərinə deyil, təəssüf ki, əvvəllər respublikada nağdsız ödəniş sistemlərinin inkişafına uğurla kömək edən bir neçə bankı narahat edirdi. Bu maliyyə-kredit qurumlarının rəhbərliyi davam edən çətinlikləri Qazaxıstanda (RK) iğtişaşlarla əlaqələndirib. Qonşu respublikada, məlum oldu ki, bu bankların serverləri və marşrutlaşdırıcıları yerləşib. Qazaxıstan Respublikasında baş verənlərlə bağlı qlobal şəbəkədə baş verən uğursuzluqlar ona gətirib çıxarıb ki, bir sıra kart sahibləri hətta mobil və internet ödənişləri etmək imkanını itiriblər.

Yaranan narahatçılığı müştərilərə hansısa formada kompensasiya etmək üçün bankların rəhbərliyi görünməmiş tədbirlər görüb. Qırğızıstan sakinlərinə pul vəsaitlərini komissiyasız, milli Elkart sisteminin istifadəçilərinə isə məbləğdə məhdudiyyət olmadan nağdlaşdırmağa icazə verilib. Ancaq təəssüf ki, bu, vəziyyəti yaxşılaşdırmadı. Nağdsız ödənişlər sisteminə inama ciddi zərbə vuruldu. Təəssüf ki, birinci deyil.

Böyümə problemləri?

"Əslində, bu, ilk dəfə deyil ki, belə hallar yaranır", - İssık-Kul bölgəsinin sakini Kərim Asanov deyir. - Məsələn, yayda problemlərlə üzləşdim. Həyat yoldaşımla sahildə qonaq evi işlədirik. 2021-ci ilin yayında - mövsümün qızğın vaxtında birdən biz ödəniş kartlarının işləmədiyini gördük. Həm də təkcə bizimlə deyil. Bir çox müştəri pul köçürə bilmədi və bununla da rezervasiyanı təsdiqlədi. Çox pis hekayə. Nağd ödəməyi tələb etməli oldum. Yəni, qonaq evimizdə qalan istirahətçilər yolda külli miqdarda nağd pul götürməli və ya artıq Çolpon-Atada pul çıxarmaq üçün yol axtarmalı idilər. Razılaşın, bu, xüsusilə Rusiya və ya Qazaxıstan sakinləri üçün çox əlverişsizdir. Mənim bankımda bu, müştəri məlumatlarının yeni serverlərə ötürülməsi işi ilə izah olunurdu.

Kərim Asanovun sözlərinə görə, pandemiyanın başlanğıcında analoji problemlər ödəniş kartları ilə bağlı yaranıb. Lakin sonra bu, əsasən vəsaitlərin nağdlaşdırılması ilə bağlı idi. Bəzi banklar müştəriləri bankomatlardan çıxara biləcək məbləğdə məhdudlaşdıraraq, insanları sözün əsl mənasında maliyyə institutlarının ofislərinə basqın etməyə məcbur edib. Həmin günlərdə kassalarda böyük növbələr yaranmışdı. Bütün bunlar göstərir ki, Qırğızıstanın nağdsız ödənişlərin tətbiqi yolu asan və çətin deyil, baxmayaraq ki, əhali ticarət və hesablaşmalarda nağd puldan istifadədən imtina etməyə mənəvi cəhətdən hazırdır.

Rəsmi məlumatlara görə, respublikada bank ödəniş kartlarının sayı durmadan artır. Qırğızıstan Respublikası Milli Bankının məlumatına görə, o, hər il 5-15 faiz artır və artıq 3,5 milyon ədədi keçib. Başqa sözlə, ölkənin demək olar ki, hər ikinci sakininin plastik kartı var. Bu, qismən də hakimiyyətin uğurudur. Əldə olan 2,3 milyona yaxın ödəniş kartı milli “Elkart” sisteminə aiddir. Bununla belə, ikinci ən populyar VISA oldu - Qırğızıstanda fəaliyyət göstərən bir milyondan çox kart.

Bununla yanaşı, ticarət və xidmət təşkilatlarında POS-terminallarda aparılan əməliyyatların sayı da artır. Son bir ildə bank kartları ilə ödənişlərin sayı ən azı 70 faiz artıb. Üstəlik, belə təsirli nəticə paytaxtda nağdsız əməliyyatların populyarlaşması ilə bağlıdır. Bu, Qırğızıstan əhalisinin bank kartlarının ən çoxunu - təxminən 40 faizini təşkil edir.

Risklər və qərarlarYanvar ayında ödəniş kartları ilə fövqəladə vəziyyətin tətbiq edilməsinin səbəblərindən biri Qırğızıstanın maliyyə sisteminin qonşu Qazaxıstanla sıx əlaqədə olmasıdır, əksinə, vaxtilə dağlıq respublika üçün faydalı hesab olunurdu. Qırğızıstan Respublikasının bank sektoru uzun müddətdir ki, yaxın və uzaq xaricdən investisiyalar baxımından populyar olaraq qalır. Ölkənin maliyyə-kredit təşkilatlarında xarici kapitalın payı 10 milyard soma yaxın qiymətləndirilir. Bu məbləğin dörddə biri Qazaxıstanın payına düşür.

Baş verənlərdən dərslər alınmış kimi görünür. Respublikanın maliyyə sistemində qeyri-ixtiyari olaraq az qala böhrana səbəb olan magistral banklardan biri öz siyasətini dəyişəcəyini bəyan etdi və ilk addımı atdı. Qırğızıstan Fond Birjasının məlumatına görə, maliyyə-kredit qurumu il ərzində dividendlər hesablamamaq və xalis mənfəətini (təxminən 797 milyon som) onun inkişafına yönəltmək qərarına gəlib.

Təmkinli nikbinliklə maliyyə sisteminin və tənzimləyicinin gələcəyinə baxır. Milli Bankdan verilən məlumata görə, bank müştərilərinin narahatlığına baxmayaraq, təşviş üçün heç bir əsas yox idi. Onun rəhbərliyinə görə, ölkənin maliyyə-kredit sistemi kifayət qədər təhlükəsizlik marjasına malikdir. Bu, istisnasız olaraq ölkədəki bütün kommersiya banklarına stabil, müntəzəm rejimdə işləməyə imkan verir.

- Qırğızıstanın bank sistemi sabit və sabitdir, - Qırğızıstan Respublikasının Milli Bankında deyirlər. - Maliyyə öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün kifayət qədər resurslar var. Sektorun ümumi aktivləri 340 milyard somdan artıqdır. Banklar müştərilərə həm milli, həm də beynəlxalq ödənişlər daxil olmaqla, tam xidmətlər spektrini təqdim edirlər.

Bu qiymətləndirməni Qırğızıstan Respublikasının Banklar İttifaqı (SB) bölüşür. Təşkilat iddia edir ki, Qazaxıstanda baş verən hadisələr şəhər əhalisi arasında çaxnaşma yaratsa da, ümumilikdə sistemin işinə təsir etməyib. Təhlükəsizlik Şurasının sədri Ənvər Abrayevin sözlərinə görə, Qırğızıstan Respublikasının Əmanətlərin Mühafizəsi Agentliyi olan xüsusi əmanətlərin sığortalanması təşkilatı fəaliyyət göstərdiyi üçün respublikada heç bir bankın bağlanması təhlükəsi olmayıb və vətəndaşlar pul itirməkdən qorunur. Qırğızıstan Respublikası bir neçə ildir.

Bu arada

Qırğızıstan hökuməti "Ayıl Bank"ın nizamnamə kapitalını bir dəfə yarım artırıb. Maliyyə-kredit qurumu ölkədə aqrar sektorun və iqtisadiyyatın real sektorunun inkişafına yönəlmiş dövlət proqramlarının həyata keçirilməsi üçün yaradılmış ən iri qurumlardan biridir. Nazirlər Kabineti “Ayl Bank”a 2,4 milyard som ayırıb ki, bu da nizamnamə kapitalını 5,9 milyarda çatdırmağa imkan verib.

bbabo.Net