Расія (bbabo.net), - Для таго каб правільна ацаніць тую ці іншую складаную праблему ў міжнародных адносінах, а тым больш паспрабаваць вырашыць яе - калі, зразумела, такое жаданне маецца, - неабходна першым чынам размяшчаць усёй паўнатой аб'ектыўнай інфармацыі, уключаючы як перадгісторыю праблемы, так і магчымыя варыянты яе развіцця ў будучыні. На гэтай аснове выпрацоўваецца знешнепалітычная пазіцыя, а ў рамках гэтай пазіцыі робяцца канкрэтныя дзеянні з улікам магчымай рэакцыі іншых ігракоў сусветнай палітыкі.

Апошнім часам у расійскіх і сусветных СМІ, у экспертнай супольнасці кіпяць дыскусіі наконт узаемаадносін Расіі з НАТА, па шматлікіх праблемах бяспекі на еўра-атлантычнай прасторы. Чаго толькі не пачуеш! І тое, што Расея афіцыйна ставіла пытанне аб уступленні ў Паўночнаатлантычны блок. І што былі дамоўленасці - ці то вусныя, ці то яшчэ нейкія - пра непашырэнне блока ва ўсходнім напрамку. І шматлікае, шматлікае іншае.

З 1994 па 1998 год я быў першым намеснікам міністра замежных спраў Расіі, а з 1998 па 2004 год – міністрам замежных спраў. Нейкай інфармацыяй наконт тых аспектаў адносін Расеі з НАТА, якія ўваходзілі ў маю кампетэнцыю, я маю. І хацеў бы падзяліцца некаторымі фактамі, якія, як мне ўяўляецца, маюць прамое дачыненне да цяперашняй сітуацыі, якая склалася паміж Масквой і Бруселем.

Па-першае, мне невядома, каб Расія калісьці афіцыйна звярталася ў Брусель з просьбай аб уступленні ў НАТА. Можа быць, хтосьці і вёў размовы на гэты конт у асабістай якасці, але не больш за тое.

Па-другое, пасля заканчэння "халоднай вайны" Расія заўсёды рашуча выступала супраць пашырэння НАТА, тым больш - ва ўсходнім напрамку. Расейская аргументацыя даўно і добра вядомая - гэтую аргументацыю расейскія прадстаўнікі шматкроць выкладалі на ўсіх узроўнях, на ўсіх перамовах, на ўсіх сустрэчах.

Добра памятаю нашыя доўгія нарады ў Яўгена Максімавіча Прымакова, вынікам якіх стаў выбар на карысць палітыка-дыпламатычнага варыянту. Па агульным меркаванні, да ваенна-тэхнічнага варыянта адказу Расія ў той момант гатовая не была ні ў палітычным, ні ў эканамічным, ні ў ваенным адносінах, а спроба яго рэалізацыі магла мець самыя цяжкія наступствы для краіны, якая перажывала тады глыбокі ўнутрыпалітычны і сацыяльны крызіс.

Сутнасць узгодненай тады пазіцыі Расіі заключалася ў тым, каб паралельна з працэсам пашырэння НАТА, спыніць які Расіі ў той час было не пад сілу, запусціць перагаворны працэс па стварэнню новай архітэктуры еўрапейскай бяспекі, якая ў будучыні магла б прыйсці на змену ваенна-палітычнаму супрацьстаянню на еўра-атлантычнай прасторы, які склаўся ў гады "лядоўні войны". Вынікам такіх перамоваў стала падпісанне ў Парыжы 27 траўня 1997 года Засноўвальнага акта аб узаемных адносінах, супрацоўніцтве і бяспецы паміж Расеяй і НАТА. Адначасна заўважу, што да цяперашняга часу ніводны з бакоў не заявіў аб сваім жаданні выйсці з гэтай дамоўленасці, дасягнутай без малога чвэрць стагоддзя таму.

Паралельна вяліся актыўныя перамовы з мэтай адаптацыі заключанага ў Парыжы ў 1990 годзе Дагавора аб звычайных узброеных сілах у Еўропе (ДЗУСЕ) да новых рэалій, якія склаліся ў Еўропе пасля роспуску Арганізацыі Варшаўскай дамовы. Адаптаваны ДЗУСЕ быў падпісаны ў Стамбуле ў лістападзе 1999 года падчас саміту АБСЕ. Тамсама была падпісана Хартыя еўрапейскай бяспекі. Усе гэтыя дакументы, у якіх фактычна прызнавалася новая ваенна-палітычная рэальнасць, якая склалася ў Еўропе, стваралі прававую аснову для пачатку змястоўных перамоваў аб фармаванні "мадэлі агульнай і ўсёабдымнай бяспекі для Еўропы ХХI стагоддзя", заснаванай на прынцыпе "непадзельнасці бяспекі ўсіх дзяржаў Еўра-атлантычнага супольнасці".

Расія самым рашучым чынам асудзіла незаконную агрэсію НАТА ў Югаславіі. Наша краіна прыклала вялізныя намаганні, каб гэтую агрэсію спыніцьУ 1998 годзе блок НАТА здзейсніў акт агрэсіі ў дачыненні да Югаславіі. Гэта была першая недвухсэнсоўная заяўка НАТА на ролю сусветнага жандара, што павінна было падмацаваць узяты Злучанымі Штатамі курс на навязванне свету аднапалярнай мадэлі, пры якой Вашынгтон і яго саюзнікі маглі б па сваім меркаванні вырашаць лёсы міру і іншых народаў.

Агрэсія НАТА ў Югаславіі нанесла цяжкі ўдар па адносінах Расіі з Паўночнаатлантычным альянсам, усе кантакты паміж Масквой і Бруселем былі на нейкі час перапынены. Па многіх сталіцах Еўропы пракацілася масавая хваля дэманстрацый, удзельнікі якіх асуджалі ваенныя дзеянні блока і патрабавалі спыніць бессэнсоўныя бамбардзіроўкі югаслаўскіх гарадоў. Вайну ў выніку ўдалося спыніць, а міжнародны аўтарытэт НАТА аказаўся сур'ёзна падарваным.

Расія самым рашучым чынам асудзіла незаконную агрэсію НАТА ў Югаславіі. Наша краіна прыклала вялікія намаганні, каб гэтую агрэсію спыніць і выйсці на палітычнае ўрэгуляванне канфлікту.

На гэтым фоне аднавіліся кантакты паміж Расіяй і НАТА з мэтай выпрацоўкі асноў для далейшага ўзаемадзеяння бакоў у інтарэсах еўрапейскай бяспекі. 22 мая 2002 года ў Рыме кіраўнікі Расіі і 19 дзяржаў - членаў НАТА падпісалі дэкларацыю, якая павінна была "адкрыць новую старонку" ў адносінах з мэтай умацавання супрацоўніцтва для сумеснага супрацьстаяння агульным пагрозам і рызыкам бяспекі. Быў заснаваны Савет Расія - НАТА для кансультацый і сумесных дзеянняў па шырокім коле пытанняў бяспекі ў Еўра-атлантычным рэгіёне. Савет, які ўключаў у сябе і палітычныя, і ваенныя структуры, павінен быў стаць "асноўным месцам дадатку намаганняў для паступальнага развіцця адносін паміж Расіяй і НАТА". Былі спадзяванні на тое, што рада стане пляцоўкай для абмеркавання і ўзгаднення ўсіх пытанняў еўрапейскай бяспекі, здольных так ці інакш закрануць фундаментальныя інтарэсы як краін НАТА, так і Расіі.

Выкладзеныя факты - гэта толькі агульная канва, у рамках якой у 90-е гады мінулага і ў пачатку цяперашняга стагоддзя развіваліся адносіны паміж Расіяй і НАТА. З усёй адказнасцю магу сцвярджаць, што ў гэтыя гады Расея не рабіла ніякіх дзеянняў, якія б пагражалі ці маглі быць інтэрпрэтаваныя як пагроза інтарэсам бяспекі ЗША і іх саюзнікаў у Еўропе. Наадварот, Расея была нязменна адчыненая да супрацоўніцтва з заходнімі партнёрамі, што яна, у прыватнасці, прадэманстравала пасля тэрактаў у ЗША 11 верасня 2001 гады.

Нажаль, у заходніх сталіцах такая канструктыўная лінія Масквы была, па ўсёй бачнасці, успрынятая як праява слабасці. Без усялякіх уцямных тлумачэнняў ЗША ў аднабаковым парадку выйшлі ў 2002 годзе з Дагавора па ПРА, у 2003 годзе разам са сваімі саюзнікамі развязалі кровапралітную вайну ў Іраку, пашырылі правакацыйныя дзеянні па перыметры расійскіх межаў. Расейскія прадстаўнікі стала паказвалі на ўсе гэтыя факты, заклікаючы заходніх партнёраў да канструктыўнага дыялогу.

Даводзіцца канстатаваць, канструктыўная палітыка Расіі так і не атрымала належнай рэакцыі, што запатрабавала ад Масквы прыняць неабходныя меры па забеспячэнні бяспекі краіны. Пра ўсё гэта прэзідэнт Расіі Уладзімір Пуцін шчыра сказаў у сваім выступленні на Мюнхенскай канферэнцыі па бяспецы 10 лютага 2007 года. Гісторыю нельга пісаць з той даты, з якой табе выгадна. Заходнія эксперты нярэдка спрабуюць уявіць справу такім чынам, што ўсе праблемы ў адносінах паміж Расіяй і НАТА пачаліся выключна пасля ваеннага канфлікту ў Паўднёвай Асеціі ў 2008 годзе і палітычнага крызісу на Украіне ў 2014 годзе.

Магу з поўнай на тое падставай сцвярджаць, што, калі б гэтым падзеям не папярэднічала мэтанакіраваная палітыка ЗША і іх саюзнікаў на разбурэнне крохкіх асноў адносін паміж Расіяй і НАТА, канфліктаў на Паўднёвым Каўказе і вакол Украіны можна было пазбегнуць або прынамсі можна было б не дапусціць іх пераходу ў ваенную фазу. У ЗША і Еўропе выдатна ведаюць, што не Расея справакавала гэтыя канфлікты, што і ў першым, і ў другім выпадку Расею паспрабавалі паставіць перад які адбыўся фактам, прычыніўшы сур'ёзныя страты інтарэсам яе бяспекі. У выніку недальнабачнай палітыкі Вашынгтона і саюзнікаў ЗША Еўропа зараз сутыкнулася з самым вострым і небяспечным за апошнія дзесяцігоддзі крызісам у галіне бяспекі. А Расея зноў апынулася перад абліччам таго ж пытаньня, перад якім яна ўжо стаяла ў сярэдзіне 90-х гадоў мінулага стагодзьдзя: якім чынам рэагаваць на агрэсіўную і цалкам аднабаковую палітыку НАТА. Выбар варыянтаў, як і амаль тры дзесяцігоддзі таму, на жаль, па-ранейшаму невялікі: даводзіцца выбіраць паміж палітыка-дыпламатычнымі і ваенна-тэхнічнымі мерамі ў адказ.

Калі ёсць намер змагацца за доўгатэрміновую сістэму бяспекі ў Еўропе, то для яе стварэння патрэбны палітычныя дамоўленасціЯ не лічу сябе мае права даваць канкрэтныя парады - тым больш што не маю ўсёй паўнатой неабходнай для гэтага інфармацыі. Выдатна разумею, што крытыкі палітыка-дыпламатычнага шляху ўрэгулявання могуць слушна казаць аб тым, што папярэдні досвед такіх спроб праваліўся і што на Захадзе слухаюць толькі моцных. Уступаць у спрэчку з падобнымі развагамі не мае ніякага сэнсу. Разам з тым логіка падказвае, што калі ёсць намер змагацца за доўгатэрміновую сістэму бяспекі ў Еўропе, то для яе стварэння патрэбны палітычныя дамоўленасці. Дабіцца такіх дамоўленасцей у бліжэйшай перспектыве будзе цяжка. Сітуацыя ў Еўропе зараз нават складаней, чым яна была ў 90-я гады, шмат што трэба пачынаць з чыстага ліста. Узаемны недавер і падазроны, інэрцыю канфрантацыі хутка пераадолець не атрымаецца. Але немагчымага няма, калі ёсць палітычная воля рухацца наперад, думаючы не аб імгненных выгадах, а аб доўгатэрміновых інтарэсах. Перагаворныя пазіцыі Расіі сёння мацнейшыя, чым яны былі 30 гадоў таму, у адрозненне ад 90-х гадоў краіна валодае неабходным, каб забяспечыць сваю бяспеку. Для ўсіх было б лепш, каб нацыянальная бяспека Расіі стала з часам арганічнай складовай часткай усёабдымнай бяспекі Еўропы ХХI стагоддзя.

Расія ўважліва аналізуе атрыманыя 26 студзеня ад ЗША і НАТА пісьмовыя адказы на свае прапановы па гарантыях бяспекі, але ўжо зараз зразумела, што прынцыповыя заклапочанасці Масквы ў іх праігнараваны. Аб гэтым заявіў прэзідэнт РФ Уладзімір Пуцін на сумеснай прэс-канферэнцыі з прэм'ерам Венгрыі Віктарам Орбанам. Па словах кіраўніка расійскай дзяржавы ў адказах ад амерыканцаў і натаўцаў не ўлічаны тры ключавыя нашы патрабаванні. Яны датычацца недапушчэння далейшага пашырэння альянсу, адмовы ад размяшчэння ўдарных сістэм узбраенняў паблізу расійскіх граніц, а таксама вяртання ваеннай інфраструктуры блока ў Еўропе да стану 1997 года, калі і быў падпісаны Засноўвалы акт Расія - НАТА. Амерыканцы выйшлі з Дамовы па супрацьракетнай абароне, хаця расейскі бок угаворваў не рабіць гэтага. "І цяпер пускавыя ўстаноўкі ПРА знаходзяцца ў Румыніі і ў Польшчы ствараюцца, хутка будуць, напэўна, калі яшчэ не зрабілі. А там стаяць пускавыя ўстаноўкі МК-41, на якія можна ўстанаўліваць "Тамагаўкі". Гэта значыць ужо не супрацьракета, а ўдарныя сістэмы, якія будуць пакрываць нашу тэрыторыю на тысячы кіламетраў. Гэта хіба не пагроза для нас?" - адзначыў кіраўнік РФ.

На наступным этапе пачаліся размовы аб тым, што трэба прыняць Украіну ў рады НАТА. Пры гэтым "у дактрынальных дакументах самой Украіны напісана, што яны збіраюцца вярнуць Крым, у тым ліку ваенным шляхам". Уладзімір Пуцін прапанаваў уявіць, што будзе ў гэтай сітуацыі: краіна "нашпігаваная зброяй", там "стаяць сучасныя ўдарныя сістэмы, гэтак жа як у Польшчы і ў Румыніі", і вось - а перашкодзіць гэтаму няма каму - яна "пачынае аперацыі ў Крыме", які, як вядома, з'яўляецца суверэннай расійскай тэрыторыяй. "Пытанне для нас у гэтым сэнсе закрытае. Уявім, што Украіна - краіна НАТА і пачынае гэтыя ваенныя аперацыі. Нам што, ваяваць з блокам НАТА? Хто-небудзь пра гэта хоць што-небудзь падумаў? Падобна, што не", - прызнаў Пуцін.

Аб тым, як складаліся адносіны паміж Расіяй і Паўночнаатлантычным альянсам у розны час і наколькі рэальна дамовіцца з НАТА аб агульных прынцыпах бяспекі, артыкул былога міністра замежных спраў Расіі Ігара Іванова.

bbabo.Net