Сканчаецца няпросты год, які на постсавецкай прасторы пачаўся са спынення крывавага канфлікту і ўсталявання міру паміж Арменіяй і Азербайджанам, а завяршаецца чаканнем новай вайны - паміж Украінай і Расіяй. Калі паглядзець на карту СНД, то мала якая з краін прайшла яго лёгка - у стабільнай і ўпэўненай абстаноўцы. Нават азіяцкія дзяржавы скаланула: крызіс у Аўганістане адбіўся на сітуацыі і ў гэтых вонкава спакойных рэспубліках. Што ўжо казаць пра Украіну з яе хранічным палітычным трэморам, пасляваенную Арменію, Малдавію на ростанях або абкладзеную санкцыямі Беларусь. Рэйтынг самых ярка выяўленых вынікаў года - у матэрыяле.
Падзенне года
У прэзідэнта Украіны Уладзіміра Зяленскага да канца 2021 года зноў абваліўся рэйтынг. Які палітычны кульбіт зробіць у 2022 годзе былы акцёр-комік, ніхто зараз да канца не разумее - пакуль на студзень праглядаюцца арышт папярэдніка Пятра Парашэнкі як «здрадніка радзімы» і спроба перавароту ў адносінах з Расіяй, але гэта не дакладна.
Год таму Зяленскі ўвайшоў у новы сезон таксама з які абрынуўся да 20% рэйтынгам, у студзені 2021 года ўкраінскі аўтарытэтны Кіеўскі міжнародны інстытут сацыялогіі (КМИС) сцвярджаў, што за дзейнага прэзідэнта гатовыя прагаласаваць 19, 2% украінцаў, якія ўжо вызначыліся з выбарам. Тады з электаральнай катастрофы Зяленскі выйшаў, асядлаўшы патрыятычны парадак дня, — з лютага ён стаў збіраць СНБА і караць з дапамогай гэтага неправавога механізму проста сваімі ўказамі ўсё «прарасійскае»: закрыў пул тэлеканалаў Віктара Медведчука, адкрыў крымінальную справу супраць самога алігарха і да траўня адправіў палітыка пад хатні арышт, дзе лідэр партыі "Апазіцыйная платформа за жыццё" працягвае знаходзіцца да гэтага часу. На гэтым фоне патроху, але ўпэўнена рэйтынг Уладзіміра Зяленскага падрос да лета да 32%.
Цяпер у Зяленскім расчараваліся і ўкраінскія патрыёты. Рэйтынг літаральна пакаціўся ўніз з таго часу, як прэзідэнт Украіны ўступіў яшчэ і ў гарачую вайну з самым багатым украінцам Рынатам Ахметавым, а значыць, і з яго самымі рэйтынгавымі ўкраінскімі тэлеканаламі. На ўкраінскім ТБ зараз тры тэмы: будучы энергетычны крызіс, рост коштаў і магчымая вайна з Расіяй.
Ужо вядома, што ў навагоднюю ноч Уладзімір Зяленскі засвеціцца двойчы - у віншаванні народа і на навагоднім канцэрце сваёй гумарыстычнай "Студыі Квартал-95". Палітолагі ўжо робяць стаўкі на тэму «ці прагучыць прозвішча Парашэнка ў навагоднім віншаванні ўкраінскага прэзідэнта». Большасць мяркуе, што так. І 2022 стараннямі паліттэхнолагаў Офіса прэзідэнта Украіны падорыць Уладзіміру Зяленскаму новых ворагаў, і гэта будуць на гэты раз не прарасейскія партыі і палітыкі.
«Падзенне рэйтынгаў Зяленскага нельга назваць нечаканым хаця б таму, што ўкраінскія палітычныя традыцыі заключаюцца ў падзенні ўзроўню падтрымкі любой улады, - распавядае ўкраінскі палітолаг, кіраўнік аналітычнага цэнтра «Данбаскі інстытут рэгіянальнай палітыкі» Энрыке Менендэс. - Але калі шукаць рацыянальнае тлумачэнне, то на розум прыходзіць адразу некалькі тлумачэнняў. Па-першае, зніжэнне ўзроўню жыцця радавых украінцаў. Нягледзячы на тое, што ў ім вінаваты зусім не Зяленскі. Але ён абяцаў "канец эпохі беднасці". Высокая інфляцыя, рост тарыфаў і адсутнасць рэальнага росту эканомікі - гэта фактары, якія будуць дзейнічаць яшчэ доўга, і любая ўлада вымушана будзе з імі лічыцца.
Асобна стаяць яшчэ дзве прычыны: першая - гэта невыкананне шостым прэзідэнтам Украіны галоўнага свайго перадвыбарнага абяцанні скончыць вайну на Данбасе шляхам перамоваў. У любым апытанні грамадскай думкі гэта праблема краіны нумар адзін. Адсутнасць прагрэсу ў мірным урэгуляванні відавочна ўсім, і не заўсёды ўдаецца перакласці адказнасць на Расію.
Па-другое, за Зяленскага галасавалі масава як за прэзідэнта, які прынясе адзінства ў краіну і расправіцца са старымі элітамі. Але ні першага, ні другога не адбылося. Працягнуўся курс Пятра Парашэнкі на агрэсіўную ўкраінізацыю, што не падабаецца выбаршчыку поўдня і ўсходу краіны. А запыт на сацыяльную справядлівасць не ўвянчаўся ні гучнымі пасадкамі, ні зменамі сутнасці палітыкі. Проста зараз з карупцыяй асацыююцца ўжо "новыя асобы".
Свет года
У лістападзе 2020 года была скончана другая карабахская вайна. Мірны год, які наступіў пасля гэтага, стаў для Арменіі крызісным. Пачалося з таго, што адны хавалі сваіх дзяцей, якія загінулі ў 44-дзённай вайне за Карабах, а іншыя спрабавалі зрынуць прэм'ер-міністра Нікола Пашыняна. Аднак улетку ў Арменіі прайшлі датэрміновыя парламенцкія выбары, на якіх большасць галасоў усё ж атрымаў «Грамадзянскую дамову» Пашыняна. Цяпер, калі не здарыцца нічога экстраардынарнага, ён будзе кіраваць рэспублікай яшчэ 5 гадоў. Затое ў парламент змог прайсці экс-прэзідэнт Арменіі Роберт Качаран, які да вайны ледзь не апынуўся за кратамі.«Многія аналітыкі меркавалі, што Пашынян зможа перамагчы на выбарах. Больш за тое, выбары былі праведзены менавіта з той прычыны, што ўлады былі ўпэўненыя ў шанцах Пашыняна і яго каманды на легітымізацыю. Цяпер яны могуць казаць, што ў іх ёсць абноўлены мандат даверу. Але пакуль нельга сказаць, што Пашынян аднавіў сваю легітымнасць. Арменія вярнулася да сітуацыі да 2018 года, калі была слабая ўлада і слабая апазыцыя. У выбарах не ўдзельнічалі крыху больш за палову выбаршчыкаў, а з тых, хто галасаваў каля 20% абралі партыі, пра якія загадзя было вядома, што яны не змогуць абрацца», - распавёў кіраўнік «Інстытута Каўказа» Аляксандр Іскандаран.
Пакуль у Арменіі вырашалі, хто ў іх улада, а хто здраднік, Азербайджан пачаў у аднабаковым парадку "ўдакладняць" мяжу з суседам. З 12 мая і да канца 2021 года азербайджанскае войска ўзяло пад свой кантроль звыш 41 квадратнага кіламетра тэрыторый, якія Ерэван лічыць сваімі. Гаворка ідзе аб вадаёмах, пашах, панавальных вышынях і гэтак далей. Пасля кожнага новага згубленага ўчастка зямлі апазіцыя абвінавачвае Пашыняна ў тым, што ён не здольны абараніць тэрытарыяльную цэласнасць рэспублікі. Ён у адказ спрабуе апеляваць да Расіі, якая, паводле яго слоў, павінна дапамагаць абараняць армянскія межы ў рамках двухбаковых пагадненняў і АДКБ.
Але складаней за ўсё сітуацыя складваецца ў Арцаху (Нагорна-Карабахская Рэспубліка), або ў тым, што ад яго засталося, - Сцяпанакерт і некалькі раёнаў з сёламі. Паводле пагаднення, падпісанага 9 лістапада 2020 года, армянскі бок вывеў адтуль усю цяжкую тэхніку і больш не адпраўляе туды сваё войска. Па перыметры самаабвешчанай рэспублікі стаяць расійскія міратворцы, якія сочаць, каб азербайджанскія войскі не вырашылі армянскае пытанне гэтак жа, як яны вырашаюць пытанне мяжы з Арменіяй.
«Пасля заканчэння вайны адносіны паміж Арменіяй і Азербайджанам складваюцца даволі натуральна. Баку спрабуе максімальна абраць для сябе ўсе пазітыўныя вынікі вайны. Ён цісне на Ерэван заявамі аб тым, што карабахскай праблемы ўжо не існуе, вінавацячы Расею ў тым, што міратворцы замінаюць урэгуляваць пытанне Карабаха. Хаця як гэта можа быць, калі ён ужо вырашаны? У Арменіі козыраў няшмат, але працэс устаканвання ідзе і можа заняць дастаткова шмат часу. Галоўнай прычынай гэтага з'яўляецца падвешаны стан Карабаха», - заявіў Іскандаран.
Прэзідэнт года
У пачатку гэтага года, 10 студзеня 2021 года, у Кіргізіі з'явіўся новы прэзідэнт. Падчас датэрміновых выбараў кіраўніком дзяржавы стаў Садыр Жапараў, які выйшаў з турмы. Пра тое, што яму ўдалося прыўнесці ў развіццё краіны за мінулы год, расказаў намеснік старшыні фонду "Еўразійскае пакаленне", палітолаг Ігар Шастакоў:
- Безумоўна, сёлета ў Кыргызстане адбыліся найбуйнейшыя сістэмныя змены, гэта значыць мы з парламенцкай рэспублікі перайшлі ў прэзідэнцкую. Фактычна Садыр Жапараў паставіў кропку ў папулісцкім эксперыменце па перафарматаванні палітычнай сістэмы краіны ў больш рэальны фармат. Калі мы паглядзім на паспяховыя краіны, у тым ліку і ў СНД, то гэта найперш краіны з прэзідэнцкай формай кіравання.
Прычым узмацненне ролі прэзідэнта ў краіне было ініцыятывай не толькі самога Жапарава. Гэта было жаданнем шматлікіх кыргызстанцаў, якія пісалі пра гэта ў сацсетках, калі ўбачылі поўны крах парламенцкай формы кіравання. Парламент і сфарміраваны ім урад не змаглі вырашыць праблемы аховы здароўя ў 2020 годзе, яны не зрабілі нічога, каб краіна прайшла кавідны перыяд з найменшымі стратамі.
Увесь год краіна сутыкалася з сур'ёзнымі грамадска-палітычнымі выклікамі, таму што ў эканамічным плане мы да гэтага часу знаходзімся ў складанай сітуацыі. Мы правялі пяць выбараў за год, можна сказаць, што электаральны цыкл быў самы актыўны за ўсе гады незалежнасці Кыргызстана. Апошнія парламенцкія выбары чакаліся з вялікай трывогай не толькі ў самой краіне, але была і знешняя насцярожанасць з боку нашых асноўных партнёраў, у тым ліку Расію. Жапараў максімальна знізіў уплыў адміністрацыйнага рэсурсу і паставіў дакладную задачу, каб не было подкупу выбаршчыкаў. У выніку пратэстны патэнцыял пасля выбараў знаходзіцца на нулявой адзнацы.
Што да карупцыі ў краіне, то гэтая тэма застаецца актуальнай на працягу ўсіх 30 гадоў незалежнасці. Пры Жапараве былі гучныя пасадкі. Але, канешне, барацьба з карупцыяй не залежыць толькі ад прэзідэнта, патрэбна магутная грамадская падтрымка.
Санкцыі года
Пасля прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі краіна падпала пад заходнія санкцыі. Але аказалася, што гэта не мяжа. Прымусовая пасадка самалёта Rayanair у аэрапорце Мінска выклікала новую хвалю санкцый. Якія на гэты раз закранулі імпарт калійных угнаенняў і нафтапрадуктаў. А неба над Беларуссю і зусім зачынілася, паколькі Еўропа забараніла здзяйсняць авіярэйсы ў беларускай паветранай прасторы.У чэрвені гэтага года з боку Захаду адбыўся чарговы, чацвёрты па ліку, пакет персанальных санкцый, якія закранулі найбліжэйшае асяроддзе Аляксандра Лукашэнкі і яго самога. І нарэшце, міграцыйны крызіс, які разгарнуўся на мяжы Беларусі з краінамі Прыбалтыкі і Польшчы, прывёў да пятага пакета санкцый супраць фізічных асоб, а таксама найбуйнейшых кампаній, у тым ліку «Белавія», «Беларуснафта», «Белшына», «Гродна Азот» і нават спецпадраздзяленні беларускіх памежных войскаў.
У адказ на гэтыя дзеянні Беларусь выкаціла свае санкцыі супраць Еўразвяза, а таксама ЗША, Канады, Вялікабрытаніі і іншых краін. Абмежаванні закранулі ўвоз у краіну прадуктаў з гэтых краін, у тым ліку мяса, малака, каўбасы, гародніны і садавіны. Сумуючы ўсе гэтыя падзеі, безумоўна, можна лічыць Беларусь краінай, якая ў 2021 годзе аказалася пад найбольш моцным санкцыйным ціскам.
Пра гэта пагаварыў з эканамістам Яраславам Раманчуком:
- Уладам Беларусі, з аднаго боку, дапамагла падтрымка Масквы - як дыпламатычная, так і рэсурсная. З іншага - беспрэцэдэнтны попыт знешніх рынкаў на сыравінныя рэсурсы, якія традыцыйна экспартуе Беларусь: нафтапрадукты, хімічныя тавары, металы, прадукты сельгасвытворчасці. Таму, нягледзячы на санкцыі, якія ўводзіліся ў снежні 2020 года, у чэрвені і снежні 2021 года, экспарт тавараў у Еўразвяз падвоіўся. Акрамя таго, быў збалансаваны бюджэт, дасягнута дадатнае сальда гандлёвага балансу, і нават крыху ўмацаваўся курс беларускага рубля.
Так, беларускія ўлады засакрэцілі амаль 35% статыстыкі па экспартуемых таварах, а кіраванне коштамі ідзе ў ручным рэжыме. Але казаць пра тое, што беларусы па валавым паказчыку сталі жыць горш, нельга, бо грошай у краіне рэальна было больш.
Але гэты збег абставінаў, які быў на руку Аляксандру Лукашэнку, будзе немагчыма прайграць у 2022 годзе. Тым больш што цалкам відавочна паскорыўся адток чалавечага капіталу, недаатрыманне замежных інвестыцыяў. А санкцыі ў адносінах да буйных прамысловых прадпрыемстваў пачнуць дзейнічаць больш жорстка ў 2022 годзе. У 2022 годзе эканоміка краіны будзе ў стане стагфляцыі, гэта значыць стагнацыі і высокай інфляцыі, якая ў 2021 годзе знаходзіцца ў раёне 10 працэнтаў.
bbabo.Net