Расія (bbabo.net), - 24 студзеня (па старым летазлічэнні) - 4 лютага (па новым) 1722 гады Пётр I сваім указам на тэрыторыі Расійскай імперыі ўвёў "Табель аб рангах" - закон аб парадку дзяржслужбы. У асноўным гэта дадаткі: табліцы класіфікацый воінскіх, стацкіх і прыдворных чыноў.
Не з'явіцца такі ўказ не мог, цар перабудоўваў дзяржаву, рэформа кіравання была непазбежная. Існуючая сістэма дзяржкіравання (хаты-загады ў Крамлі і хаты-канцылярыі ў паветах) для выканання амбіцыйных праектаў не падыходзіла.
"Табель" стваралі не з чыстага ліста, быў абагульнены досвед дзяржаўнага кіравання перадавых краін той эпохі. Але Пётр I пайшоў далей за іншых: змяніў не толькі сістэму кіравання, але і ўсё грамадства. Бо значэнне "Табелі аб рангах" не толькі ў тым, каб зразумець, якому воінскаму званню адпавядаў той ці іншы тытул грамадзянскай службы (хоць і гэта важна). Галоўнае - прасоўванне па службе больш не залежала ад шляхетнасці роду. Прасталюдзін мог стаць арыстакратам: становішча ў грамадстве вызначалася не заслугамі і тытуламі продкаў, а тым, што карыснага ты зрабіў для сваёй краіны.
Аб поўнай змене эліт, зрэшты, гаворка не ішла. Ранейшыя арыстакраты маглі захаваць прывілеі. Але для гэтага трэба было служыць, атрымліваць адукацыю.
Сацыяльныя ліфты вазілі неардынарных асоб з бруду ў князі
Ведаць не адразу ўсвядоміла глыбіню змен. У тыя часы рабіліся рэчы і куды больш рэзанансныя: цар галіў барады, сілком адпраўляў шляхетнага роду недалеткаў вучыцца ў Еўропу. Баяры злосна тужылі... Трэба было канкураваць з новай арыстакратыяй. Дзёрзкай і напорыстай. Эпоха нораваў і традыцый Маскоўскай Русі разбуралася. Ліфтаў (у нашым разуменні) яшчэ не было, а сацыяльныя ліфты былі запушчаны, яны павезлі самых неардынарных асоб з бруду ў князі.
Дробным чыноўнікам сталі плаціць жалаванне, што таксама вялізная навацыя. Да гэтага яны вымагалі грошы і прадукты ад насельніцтва, і не толькі ад прагнасці. Ніяк інакш выжыць не маглі.
Мы, як правіла, негатыўна ставімся да тых, хто па праве паходжання прэтэндуе на высокае становішча. Але некалі нашы продкі бегалі па лясах і палях у звярыных шкурах. Прычым у аднолькавых. Але адны сталі правадырамі і першымі ваярамі, а іншыя не здолелі вылучыцца з натоўпу. А раз так, то няма нічога страшнага ў тым, што носьбіты генаў неардынарных асоб прэтэндуюць на асаблівае становішча ў грамадстве. Чаму б і не? Пакуль усіх усё задавальняе - можна змірыцца. Але рана ці позна надыходзіць момант, калі нейкі нестандартна думаючы сын земляроба ўсведамляе, што і ён, і ўвесь яго род назаўжды вечныя асуджаны араць зямлю. А сын слупавога двараніна па праве нараджэння лічыць сябе вяршкамі грамадства. І гэта - бяда. Няма матывацыі, няма стымулаў для разьвіцьця. Усё ж на родзе напісана. Надыходзіць дэградацыя. Улада - у шэрых і бяздарных.
Пётр I нарадзіўся ў патрэбны час і ў патрэбным месцы. Яго "Табель аб рангах" забяспечыла стымулы для развіцця на стагоддзі. Але Пётр, нажаль, успрымаў дзяржаву хутчэй як механізм, а не жывы арганізм. Чыноўнікі былі шрубкамі і шасцярэнькамі, да кожнага прыкладалася інструкцыя. Дэталізаваная да абсурду: што рабіць, дзе стаяць, у што прыбірацца.
А хіба гэта праблема? Баюся - так, ды яшчэ якая. Было ж дадзена "зялёнае святло" не толькі людзям са здаровымі амбіцыямі - залішняя рэгламентацыя ўмацавала бюракратыю. Ліслівасць, падхалімаж, інтрыгі былі эфектыўнымі інструментамі для кар'еры.
Зрэшты, нельга занадта шмат патрабаваць ад продкаў. Калі б яны ўсе праблемы вырашылі, дык чым бы мы займаліся?
У Расіі да гэтага часу існуе табель аб рангах Тэкст: Якаў Міркін (загадчык аддзела міжнародных рынкаў капіталу Інстытута сусветнай эканомікі і міжнародных адносін РАН)
Ці існуе сёння табель аб рангах? Так, вядома! Дзяржслужачыя, як і тры стагоддзі таму, выстраены па ранжыры, па вертыкалі. Нашчадкавага дваранства ўжо не заробіш, але ёсць абавязкі і прывілеі - па кожным рангу.
На вышэйшых пасадах – "сапраўдныя дзяржаўныя саветнікі РФ", на сярэдніх – "дарадцы" і "рэферэнты" розных класаў, а на ніжэйшых, радавых – "сакратары грамадзянскай службы". Усе яны называюцца "класныя чыны", і, як і да 1917 г., у іх ёсць аналагі ў сілавых структурах. Калі ваш сваяк - сапраўдны дзяржаўны саветнік 3 класа, то ведайце, што перад вамі цэлы "генерал-маёр"...
А праблемы? Можна служыць дзеля чыноў, можна хітрасцямі пераскокваць праз прыступкі. Па праве нараджэння можна атрымаць незаслужанае. Такія іерархіі па прыродзе кансерватыўныя. Яны могуць ствараць "клас наменклатуры", са сваімі інтарэсамі, адрознымі ад таго, што трэба грамадству. У іх можа адбывацца адмоўны кіроўчы адбор.
Дзяржаўныя, як і тры стагоддзі таму, выстраены па ранжыры
Што ж, ніводнае чалавечае стварэнне не з'яўляецца дасканалым. Ісціна, мусіць, складаецца ў тым, каб утрымоўваць "табель" у парадку, выкарыстаючы яго лепшыя бакі. Так яго настройваць, каб мэтай "класных чыноў" было бескампраміснае служэнне народу. Выдатны, між іншым, інструмент гэты "табель", калі выкарыстоўваецца для самага хуткага развіцця грамадства.
bbabo.Net