De EU staat niet bekend om het onthullen van gedurfde nieuwe initiatieven, maar deze week kan een uitzondering zijn wanneer het haar nieuwe Global Gateway-project lanceert, dat algemeen wordt gezien als een tegenhanger van China's gigantische Belt and Road-infrastructuurinitiatief.
De grote aankondiging van deze week, het hoogtepunt van de top EU-Afrika die op donderdag begint, zal de in Brussel gevestigde club de kickstart geven van het eerste regionale Global Gateway-plan, waarbij tot € 300 miljard ($ 340 miljard) wordt gemobiliseerd voor openbare en particuliere infrastructuur over de hele wereld door 2027. De helft van dit geld is bestemd voor Afrika en is gericht op hernieuwbare energie, vermindering van het risico op natuurrampen, digitale connectiviteit, transport, vaccinproductie voor zowel coronavirusziekte (COVID-19) als andere ziekten, en onderwijs. Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen is van plan de EU-27 (de 27 EU-lidstaten na de Brexit) uit te roepen tot de “meest betrouwbare” wereldwijde partner van het continent.
Dit onderstreept hoezeer het ongeveer 1,2 miljard man sterke Afrikaanse continent een topprioriteit voor het buitenlands beleid is geworden voor Brussel en de EU-27. In de afgelopen jaren is er een duidelijke Europese spil naar het continent geweest, steeds meer gebaseerd op investeringen in plaats van hulp.
In de woorden van Josep Borrell Fontelles, de hoge vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken, wordt er gewerkt aan "een nieuwe, geïntegreerde strategie voor en met Afrika" die uitgaat van "gelijk partnerschap". Brussel wil Afrika aanmoedigen als voorvechter van de op regels gebaseerde, multilaterale benadering van de wereldorde door de EU, waarbij de EU wordt gezien als een tegenwicht op het continent voor andere prominente wereldmachten zoals China met de 'machtspolitiek' die ze geacht worden te bieden.
Ter ondersteuning van deze enorme Europese economische investering wil de EU ook de steun aan de Afrikaanse defensie- en veiligheidstroepen versterken, onder meer via militaire missies van de EU. De in Brussel gevestigde club heeft momenteel 11 militaire en marinemissies over het hele continent, en voorbeelden van degenen die het van plan is uit te breiden, zijn onder meer de marine-aanwezigheid voor de kust van Nigeria en Somalië.
Terwijl deze belangrijke Europese spil wordt aangevoerd door Brussel, verdubbelen ook individuele EU-landen hun betrokkenheid bij het continent. Neem het voorbeeld van Frankrijk, wiens president Emmanuel Macron vorig jaar gastheer was van de eerste Frankrijk-Afrika-top van de afgelopen tijd.
De Franse invloed op zijn voormalige koloniën blijft vandaag bestaan via politieke, veiligheids-, economische en culturele connecties in zogenaamd Franstalig Afrika. Voortbouwend op deze erfenis heeft Macron belangrijke nieuwe plannen aangekondigd om de historische relatie te vernieuwen in het licht van de groeiende belangstelling voor het continent vanuit andere landen.
Buiten de EU is het VK een andere belangrijke Europese macht met een hernieuwde focus op Afrika. Voor Londen heeft het continent met de Brexit een nieuw belang gekregen, aangezien Britse functionarissen de banden met belangrijke niet-EU-landen willen consolideren na het vertrek in 2020 uit de in Brussel gevestigde club.
Toch is het niet alleen Europa dat veel aandacht aan het continent besteedt, gezien zijn groeipotentieel op lange termijn, na de pandemie. Verschillende grootmachten zoals de VS en China, plus andere staten zoals Turkije en sommige Golfstaten, geven Afrika ook meer aandacht, waardoor de landen meer diplomatieke opties hebben dan in het verleden.
De internationale belangstelling voor Afrika lijkt alleen maar te groeien in de jaren 2020, gezien het groeiende strategische belang ervan.
Het is China dat de afgelopen decennia de meeste tijd en geld in Afrika heeft geïnvesteerd, een punt dat wordt geïllustreerd door het feit dat zijn topleiders (de president, de premier en de minister van Buitenlandse Zaken) naar verluidt in totaal ongeveer 80 bezoeken hebben gebracht aan alleen al in het afgelopen decennium meer dan 40 verschillende landen. Peking streeft ernaar om zijn Belt and Road-initiatief steeds beter te laten aansluiten bij de ontwikkeling van het continent. Als gevolg hiervan zijn de handel en investeringen tussen de twee mogendheden enorm toegenomen, met ongeveer 40 Afrikaanse landen die zich hebben aangemeld bij Belt and Road, en in Peking een frequente gastheer van China-Afrika-topconferenties.
Onder president Joe Biden vergroten ook de VS hun interesse in het continent, hoewel de nieuwe regering in Washington weet dat ze een ‘inhaalslag’ met China speelt. Het Biden-team probeert het Amerikaanse beleid een boost te geven via het Amerikaanse Prosper Africa-initiatief, dat de wederzijdse handel en investeringen aanzienlijk wil vergroten.
Hoewel de regering het initiatief ziet als een manier om de gedeelde welvaart tussen de VS en Afrika te bevorderen, is het ook gedeeltelijk bedoeld om China in de regio tegen te gaan. Het probeert hier lessen te trekken uit de Trump-jaren, toen het Amerikaanse beleid ten aanzien van Afrika ontbrak aan coherentie, duidelijkheid en urgentie. Sleutelfiguren van de regering, waaronder voormalig nationaal veiligheidsadviseur John Bolton, erkenden vaak dat China "zich bemoeide met Amerikaanse militaire operaties en een aanzienlijke bedreiging vormde voor de nationale veiligheidsbelangen van de VS" over het hele continent.Dit illustreert dat, hoewel de toename van buitenlandse aandacht voor Afrika vaak economische berekeningen weerspiegelt, er ook bredere geopolitieke overwegingen een rol spelen. Van de nieuwe Europese spil richting het continent tot het grote machtsspel dat aan de gang is tussen de VS en China, lijkt de internationale belangstelling voor het continent waarschijnlijk alleen maar te groeien in de jaren 2020, gezien het groeiende strategische belang ervan.
Disclaimer: standpunten van de schrijvers in deze sectie zijn van henzelf en weerspiegelen niet noodzakelijk het standpunt van bbabo.net
bbabo.Net