De leiders van Rusland en China zijn sinds 2013 meer dan 30 keer bijeengekomen, maar de crisis in Oekraïne is een test voor de relatie.

Terwijl Rusland troepen naar Oost-Oekraïne beveelt, bevindt zijn hechte bondgenoot China zich in een moeilijke positie op het internationale toneel, aangezien het nauwe banden met Moskou probeert te balanceren met zijn eigen binnenlandse belangen en de wens om een ​​werkrelatie met Europa te behouden.

Tijdens de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties op maandag riep China's vertegenwoordiger bij de VN Zhang Jun op tot terughoudendheid, aangezien de spanningen escaleerden na het eenzijdige besluit van Moskou om de twee afgescheiden gebieden in het oosten van Oekraïne als onafhankelijk te erkennen.

Zhang zei dat internationale geschillen met "vreedzame middelen" moeten worden beslecht - een punt dat China ook maakte tijdens de veiligheidsconferentie van München op 19 februari en in een recent telefoongesprek tussen president Xi Jinping en de Franse president Emmanuel Macron.

De toon van Peking zou kunnen wijzen op een terugval van de recente assertieve houding naast Rusland. Na eind 2021 gezamenlijke militaire en marine-oefeningen te hebben gehouden, legden de twee naties op 4 februari een lange verklaring van 5000 woorden af ​​tegen de uitbreiding van de NAVO. Beiden noemden het veiligheidsblok een overblijfsel van de Koude Oorlog, hoewel het heeft geprobeerd zich te richten op meer urgente problemen, waaronder de veiligheid van de Indo-Pacific-regio - de achtertuin van China.

Rusland en China bekritiseerden ook de opkomst van nieuwe door de VS geleide blokken zoals de Quad, een informele alliantie van de VS, India, Japan en Australië, evenals AUKUS, die de bestaande veiligheidsbanden tussen de VS, Australië en het Verenigd Koninkrijk verdiept.

De gezamenlijke verklaring ging vergezeld van een olie- en gasdeal van $ 117,5 miljard om hun economische relatie verder te versterken en ook de financiële afhankelijkheid van Rusland van Europa te verminderen.

“De relatie tussen China en Rusland is naar historische maatstaven onnatuurlijk hecht. Gedeelde wrok tegen het Westen trekt Poetin en Xi samen, en gedeelde belangen stuwen de relatie tussen China en Rusland vooruit', zegt Ryan Hass, senior fellow en Michael H Armacost-voorzitter in het programma voor buitenlands beleid van Brookings Institution. Hass zei echter dat het geen "uitgemaakte zaak" was dat de relatie zo sterk zou blijven.

Zorgen voor soevereiniteit in evenwicht

Ondanks de huidige nauwere banden tussen Peking en Moskou, zeggen analisten dat China nooit van plan was een grote rol te spelen in het Rusland-Oekraïne-geschil, ook al zou het door een of andere mondiale spelers.

De steun van Rusland aan separatisten in Oekraïne heeft Peking in een "moeilijke positie" gebracht, zei David Gitter, voorzitter van het Center for Advanced China Research, omdat het een harde lijn volgt tegen vermeende "separatisten" in regio's als Xinjiang, Tibet, Hong Kong en de zelfbestuurde democratie van Taiwan.

China heeft de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 nooit erkend, hoewel Gitter zei dat Poetins gebruik van "culturele en historische affiniteiten" met Oekraïne in de toekomst enige legitimiteit zou kunnen bieden, aangezien de Chinese Communistische Partij soortgelijke argumenten gebruikt om de soevereiniteit over Taiwan te claimen.

Een andere reden is dat China, ondanks de nauwere band met Rusland, nog steeds een hechte economische relatie heeft met Oekraïne. De handel tussen de twee landen bedroeg in 2020 $ 15,4 miljard, volgens de State Statistics Service van Oekraïne. Tot de export van Oekraïne naar China behoren grondstoffen zoals erts, slakken en as die worden gebruikt in belangrijke binnenlandse industrieën zoals de bouw.

Evenzo heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelenskyy Oekraïne voorgesteld als China's "brug" naar Europa, dat ook een belangrijke markt is voor Chinese goederen. In juni 2021 kwamen Oekraïne en China overeen om de Chinese investeringen in Oekraïense infrastructuur, zoals wegen en spoorwegen, uit te breiden die de toeleveringsketens zouden kunnen verbeteren.

Met al deze strategische factoren in het spel, bevindt China zich nu in een "ongemakkelijke positie", zegt Bonnie Glaser, directeur van het Azië-programma bij het Duitse Marshall Fonds in de VS.

“China heeft soevereiniteit altijd hoog gewaardeerd in zijn buitenlands beleid; het wil niet geassocieerd worden met de actie van Moskou. De kosten om dit te doen, in termen van betrekkingen met de VS en Europa, en hun wereldwijde reputatie, zijn te hoog”, zei ze. “Toch heeft het een belangrijke relatie met Rusland die het niet wil beschadigen. Ik zie dit als een grote uitdaging voor het buitenlands beleid voor Xi Jinping.”

Hass van Brookings is het daarmee eens.

“Als China Rusland publieke steun verleent en Moskou probeert te beschermen tegen internationale censuur na zijn invasie in Oekraïne, loopt het het risico de vorming van mondiale blokken te bespoedigen, met China en Rusland aan de ene kant en een groot deel van de ontwikkelde wereld aan de andere kant. China zou zich binden aan de zwakste grootmacht en daarbij de betrekkingen met alle andere grootmachten verslechteren', zei hij.Een deel van de schade kan echter al zijn aangericht. Rusland en China werden onlangs door NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg beschreven als "twee autoritaire machten... die samenwerken", die zei dat het duo "niet van de op regels gebaseerde internationale orde houdt. Ze delen onze waarden, vrijheid, democratie niet. En dat is ook de reden waarom ze probeerden soevereine, democratische naties het recht te ontzeggen om hun eigen toekomst te kiezen.”

Soortgelijke opmerkingen werden gemaakt door EU-commissaris Ursula von der Leyen, die in februari ook zei dat China en Rusland hopen "de bestaande internationale orde te vervangen" door middel van heerschappij, intimidatie en dwang.

De verklaringen komen te midden van groeiend scepticisme tegenover China in groter Europa.

In 2020 registreerde het Pew Research Centre de meest negatieve opvattingen over China in belangrijke Europese landen zoals Duitsland, Nederland, Spanje, Zweden en het VK sinds het begin van hun onderzoek. De daling was gedeeltelijk te wijten aan COVID-19, maar het onthulde ook een duidelijk wantrouwen in president Xi en “zijn vermogen om het juiste te doen met betrekking tot wereldaangelegenheden.”

Vorig jaar bracht de EU haar allereerste strategie voor samenwerking in de Indo-Pacific uit, waarin ze China als een potentiële uitdaging identificeerde.

De groep heeft onlangs ook sancties opgelegd aan Chinese functionarissen voor hun rol bij vermeende mensenrechtenschendingen in Xinjiang - enkele van de zwaarste maatregelen die zijn genomen sinds het hardhandig optreden op het Tiananmen-plein in 1989. En sommige van haar leden in Oost-Europa – met name Tsjechië en Litouwen – hebben nauwere banden met Taiwan gezocht.

Voorzichtigheid vereist

Agathe Demarais, global forecasting director bij de Economist Intelligence Unit, waarschuwt dat nauwere banden tussen China en Rusland met een korreltje zout moeten worden genomen.

“Ik denk dat je altijd de discrepantie moet onthouden tussen de uitspraken die worden gedaan en de realiteit. Vaak, wanneer een verklaring aflegt, hoopt het het verhaal te schudden of te veranderen', zei ze.

Het Chinese leiderschap, en vooral Xi, wil waarschijnlijk een vlotte vaart tot het 20e Nationale Partijcongres later in het jaar, wanneer meestal belangrijke beleidsbeslissingen worden aangekondigd. Het evenement zal ook opvallen omdat Xi op zoek is naar een ongekende derde ambtstermijn. Hoewel Xi de basis heeft gelegd om dit te laten gebeuren, heeft hij enkele maanden de tijd voordat hij opnieuw kan worden gezalfd als voorzitter van de Communistische Partij. Bovendien is volgende maand het Nationale Volkscongres, een andere belangrijke politieke bijeenkomst voor Peking.

Dan is er het feit dat voor velen in China Rusland gewoon niet zo'n populaire bondgenoot is, zei Demarais van de EIU.

Ondanks een nauwe relatie tussen Xi en Poetin, die elkaar sinds 2013 meer dan 30 keer hebben ontmoet, zullen Chinezen zich eerder China's grensconflict in 1969 met de toenmalige Sovjet-Unie herinneren. Ze hebben waarschijnlijk weinig trek in het steunen van een Russisch conflict, hoe de regering er ook over denkt.

Gitter merkt op dat ondanks de vele zorgen van China, de timing van de Russische acties in Oost-Oekraïne niet onopgemerkt is gebleven. Na maanden van spanning kwam Poetin pas in actie toen de uiterst belangrijke Olympische Winterspelen in Peking waren geëindigd.

"Je moet je afvragen of Poetin Xi Jinping direct of indirect liet weten dat dit eraan zat te komen tijdens hun recente ontmoeting", zei hij, opmerkend dat de invasie geen enkele Olympische schijnwerpers heeft gestolen.

"Het is niet ondenkbaar dat Xi China ertoe heeft verplicht de westerse pogingen om Rusland te censureren en te bestraffen, terwijl het zichzelf toch de flexibiliteit gunt om lippendienst te bewijzen aan ideeën van het VN-handvest zoals soevereiniteit en de gelijkheid van naties bij het nastreven van zijn andere doelstellingen."

bbabo.Net