Turkije heeft laten zien dat het een positieve rol kan spelen wanneer het dat wil. Dit is wat het heeft gedaan tijdens de aanhoudende crisis tussen Rusland en Oekraïne. Zowel de direct belanghebbende partijen – Moskou en Kiev – als de internationale gemeenschap in het algemeen lijken tevreden te zijn met wat Turkije probeert te doen.
De militaire operatie van Rusland in Oekraïne komt op een moment dat Ankara zijn beleid op veel gebieden opnieuw heeft moeten evalueren. Het Syrië-beleid hangt nog steeds in de lucht en het heeft geen exit-strategie bedacht. Er wordt geen vooruitgang geboekt in Libië. In de zuidelijke Kaukasus worden inspanningen geleverd om de regio te stabiliseren.
Terwijl dergelijke inspanningen aan de gang zijn, is Turkije nu bezig met een andere inspanning: het probeert de Oekraïense crisis te gebruiken om zijn betrekkingen met de Euro-Atlantische gemeenschap te consolideren.
Vóór deze crisis waren Amerikaanse congresleden met elkaar aan het wedijveren om Turkije de schuld te geven van het feit dat het niet genoeg deed voor de verdediging van de Euro-Atlantische Oceaan en voor het wegdrijven van het Westen. Nu is de houding van het Westen ten opzichte van Turkije echter milder geworden vanwege het groeiende bewustzijn positieve rol. Als Turkije in de Oekraïense crisis naar een van beide kanten neigt, kan het de machtsbalans beïnvloeden vanwege zijn militaire macht en zijn toezicht op de Conventie van Montreux die het zeeverkeer door de Turkse zeestraten regelt.
Turkije heeft een tastbare bijdrage kunnen leveren aan de inspanningen om de spanningen tussen Rusland en Oekraïne te verminderen. De eerste directe gesprekken tussen de Russische en Oekraïense ministers van Buitenlandse Zaken werden in Antalya bemiddeld door de Turkse minister van Buitenlandse Zaken. Uit deze eerste ontmoeting is niets concreets voortgekomen, maar het kan leiden tot andere soortgelijke ontmoetingen in Turkije of elders.
Ankara probeert de Oekraïense crisis te gebruiken om haar betrekkingen met de Euro-Atlantische gemeenschap te consolideren.
De rol die Ankara heeft gespeeld in de Oekraïense crisis is concreter dan die van veel andere landen, omdat het, voordat de crisis uitbrak, nauw samenwerkte met Oekraïne op het gebied van defensie en het verschillende squadrons van drones. Moskou uitte zijn onbehagen toen deze drones verschillende Russische doelen vernietigden, maar drong niet aan op deze kwestie omdat de verkoop van drones door Turkije aan Oekraïne tenslotte een commerciële deal was en niet het resultaat van een politieke houding.
Wat de kwestie van de annexatie van de Krim door Rusland in 2014 betreft, sloot Turkije zich aan bij zijn NAVO-bondgenoten door te weigeren de stap te erkennen. Het deed dit omdat de annexatie een flagrante schending van het internationaal recht was.
Aan de andere kant weigerde Ankara zich bij de andere NAVO-landen aan te sluiten bij het opleggen van economische sancties aan Rusland, omdat deze niet gebaseerd waren op een resolutie van de VN-Veiligheidsraad; in werkelijkheid wilde het echter zijn economische banden met Rusland behouden. In ruil daarvoor heeft Moskou afgezien van overdreven reageren op de betrekkingen van Turkije met Oekraïne. Deze geven en nemen-regeling werkt naar tevredenheid tussen de twee landen.
Verder werken Turkije en Rusland samen op een aantal gebieden, zoals Syrië en de zuidelijke Kaukasus. Er is ook een hoge mate van economische onderlinge afhankelijkheid tussen de twee landen: Rusland bouwt een kerncentrale in Turkije die vanaf volgend jaar de elektriciteitsproductiecapaciteit van het land met 8 procent zal vergroten; Turkije koopt 33 procent van zijn aardgas uit Rusland; en het grootste aantal buitenlandse toeristen dat Turkije bezoekt, komt uit Rusland. Belangrijker is dat Turkije geen beperkingen heeft opgelegd aan de Russische burgerluchtvaart en een veilige corridor beschikbaar heeft gesteld.
De inspanningen van Rusland om Turkije van de NAVO te distantiëren, zijn al tientallen jaren een vast beleid. We weten nog niet waar Turkije zal staan in een nieuwe veiligheidsarchitectuur die zou kunnen ontstaan na de Oekraïense crisis.
Turkije verwacht een warmere reactie van de EU vanwege de positieve rol die het in Oekraïne heeft gespeeld. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan klaagt terecht over het EU-toetredingsproces van zijn land. Nadat Brussel een mildere houding aannam ten aanzien van de toetreding van Oekraïne tot de EU, vestigde Erdogan de aandacht op de dubbele moraal van het blok door te zeggen: “Toon alstublieft ook uw gevoeligheid voor Turkije, zoals u doet voor Oekraïne. Of zet je Turkije pas op de agenda als een ander land Turkije aanvalt?”
Dit was misschien een to-the-point opmerking, maar wat Erdogan in deze vergelijking niet ziet, is het democratische tekort van Turkije en zijn slechte staat van dienst op het gebied van de rechtsstaat. Ankara daagt bewust de Europese normen en waarden uit. Zo heeft het, ondanks zijn bindende toezegging, onlangs uitdagend aangekondigd dat het een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens niet zal uitvoeren. Vanwege deze houding loopt er al een inbreukprocedure.
De fouten van Turkije in het verleden hebben het misschien wijzer gemaakt, maar de EU is misschien niet bereid om de verplichtingen van Ankara te negeren, ondanks de positieve rol die het nu speelt in de Oekraïense crisis.
•
bbabo.Net