De Britse premier Rishi Sunak sloot deze week een akkoord met de EU over het Noord-Ierse protocol. Maar zelfs als de overeenkomst wordt goedgekeurd door de wetgevers, zal het geen einde maken aan de staat van verandering die het VK sinds 2016 achtervolgt en die "Brexiterniteit" wordt genoemd.

Gezien vanuit het gezichtspunt van begin 2023, is het duidelijk dat het EU-referendum van 2016 een cruciaal moment was in de naoorlogse geschiedenis van het VK. Maar verre van een op zichzelf staande gebeurtenis te zijn, moet Brexit worden gezien als een proces dat bestaat uit meerdere onderhandelingen, ook binnen het VK, tussen de EU en het VK, en binnen de EU over de toekomst ervan.

De Noord-Ierse protocolovereenkomst, die nog moet worden ondertekend door het Britse parlement, is slechts het laatste hoofdstuk in deze debatten. Na vier maanden onderhandelen hebben Sunak en Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, maandag het voorgestelde Windsor Framework aangekondigd, dat de uitdagingen van het eerder overeengekomen Noord-Ierse protocol probeert op te lossen.

Dat protocol maakt deel uit van het terugtrekkingsakkoord tussen het VK en de EU dat het land formeel uit de EU heeft gehaald. Het doel is om een harde grens op het eiland Ierland te voorkomen door van Noord-Ierland te eisen dat het zich op sommige gebieden aanpast aan de EU-wetgeving en het toestaat om probleemloze toegang tot het blok te behouden. Het betekent echter ook dat goederen die Noord-Ierland binnenkomen vanuit Engeland, Schotland en Wales moeten bewijzen dat ze voldoen aan de EU-wetgeving op deze gebieden.

Centraal in het herziene pact staantal belangrijke kwesties: fysieke controles op handel naar Noord-Ierland vanuit Engeland, Schotland en Wales, de rol van het Europees Hof van Justitie, de toepassing van EU-wetgeving en de plaats van Noord-Ierland in de Britse interne markt.

Sunak en Von der Leyen hopen dat de deal de toekomst van vrede en stabiliteit zal helpen garanderen

Andreas Hammond

pWat de eerste kwestie betreft, wordt aangenomen dat de meeste controles zullen verdwijnen op goederen die bestemd zijn om in Noord-Ierland te blijven. De rol van het Europese Hof van Justitie als ultieme bemiddelaar van geschillen zal worden opgeheven, terwijl de EU niet langer het recht heeft om automatisch een procedure in te leiden tegen elke zogenaamde schending van het protocol. Het VK en de EU zullen de deal nakomen door douanepapieren voor consumenten te verwijderen, waardoor medische voorraden op de lange termijn worden gegarandeerd.

Er zal ook een nieuwe "Stormont-rem" komen om de ministers van Assemblee in de gedecentraliseerde wetgevende macht in Noord-Ierland inspraak te geven over EU-wetten, waardoor ze kunnen voorkomen dat ze in dat land van toepassing zijn. Bovendien zullen de ministers van Noord-Ierland zicht krijgen op nieuwe EU-wetten zodra deze worden opgesteld.

Op hun beurt hopen Sunak en Von der Leyen dat de deal de toekomst van vrede en stabiliteit zal helpen garanderen. Dit komt ongeveer een kwart eeuw nadat het historische Goede Vrijdag-akkoord een einde maakte aan de Troubles in Noord-Ierland.

De deal is echter nog lang niet rond. Sunak maakt zich zorgen over mogelijk verzet van het harde Brexiteer-kamp in zijn Conservatieve Partij, plus de Democratic Unionist Party, die wil dat het protocol helemaal wordt geschrapt.

Zelfs als Sunak deze uitdagingen kan overwinnen, is de Brexit-sage in het VK nog lang niet ten einde. Zoals kanselier Jeremy Hunt de afgelopen weken bijvoorbeeld zei, zullen Londen en Brussel de komende jaren waarschijnlijk een steeds nauwere economische relatie krijgen.

Dit onderstreept dat, nu de zevende verjaardag van het historische EU-referendum van het VK nadert, de relatie van het land met Europa nog steeds niet is opgelost. En dat zal waarschijnlijk nog jaren, zo niet decennia zo blijven.

Dus hoezeer het nieuwe Windsor Framework ook een mijlpaal mag zijn, de relatie tussen Londen, Brussel en de 27 EU-lidstaten zal nog vele jaren blijven evolueren. Het is daarom mogelijk - in een vergelijkbaar scenario als de betrekkingen tussen Zwitserland en de EU in de afgelopen 30 jaar - dat een reeks verdere bilaterale overeenkomsten tussen het VK en de EU zal worden gesloten om de nieuwe institutionele relatie vorm te geven.

In ieder geval voor het komende decennium zou het VK ook een pad van stapsgewijze veranderingen kunnen volgen. Verre van "Brexit voor elkaar krijgen" in 2019 en 2020, zoals voormalig premier Boris Johnson vaak beweerde, wijst dit erop dat de onderhandelingen tussen het VK en de EU en het interne politieke gekibbel tot ver in de toekomst voortduren.

Bovendien zouden de opvattingen over de relatie die de natie met Brussel wenst te hebben in de loop van de tijd aanzienlijk kunnen veranderen, in een min of meer integratieve richting, naarmate de politieke en publieke opinie evolueert.

Alles bij elkaar genomen, is dit alles de reden waarom Londen, ironisch genoeg, nu de komende jaren minstens net zoveel aandacht aan de EU moet besteden als toen het lid was. De inzet blijft daarom enorm en historisch, aangezien beide partijen doorgaan met het vormgeven van een nieuw partnerschap dat hopelijk aanzienlijke voordelen voor beide kan opleveren in een tijd van aanzienlijke geopolitieke turbulentie.

i

bbabo.ℵet