Na twee decennia gekenmerkt door twee militaire staatsgrepen in 2006 en 2014, zou Thailand nu een 'hervormd' land moeten zijn. Terwijl bij elke militaire overname allerlei hervormingen werden beloofd - van politieke partijen, parlement en grondwet tot bureaucratie, leger en politie - heeft er geen plaatsgevonden. In feite zijn beloofde hervormingen in het verleden in de tegenovergestelde richting gegaan. Nergens is deze reactie en het herstel van oude macht en belangen duidelijker dan in de Thaise media-industrie.
Een snelle blik op de Thaise politiek sinds de putsch van 2014, die bovenop de voorloper van 2006 kwam, onthult politiek verval en achteruitgang in alle grote instellingen. Politieke partijen zijn doorsnee, speciaal gebouwd om de machthebbers te dienen. De Palang Pracharath-partij (PPRP) is een goed voorbeeld, als een partij van gemak en gevestigde belangen die werd opgericht om generaal Prayut Chan-o-cha als premier te steunen, in samenwerking met de door een staatsgreep benoemde Senaat. De enige partij die politieke en economische hervormingen durfde af te dwingen, namelijk de Future Forward Party, werd door het Grondwettelijk Hof naar behoren ontbonden. Zijn opvolger, de Move Forward Party (MFP), loopt ook het risico te worden ontbonden omdat het blijft pleiten voor hervormingen van verouderde instellingen die dit land regeren.
In plaats van institutionele hervormingen te ondergaan, zijn de strijdkrachten en de politie meer verankerd geraakt in hun beledigende en onverklaarbare manieren, terwijl de bureaucratie het staatsschip van Thailand in een ijzig tempo bestuurt, gekenmerkt door vriendjespolitiek, patronage en een gebrek aan ideeën bij het verplaatsen van de land vooruit. Maar onder de radar en minder opvallend zijn de media.
Twee decennia geleden was er een mediahervormingsbeweging tot bloei gekomen. Mediahervormers uit het maatschappelijk middenveld, bestaande uit academici en journalisten, namen het op tegen een nieuw gekozen politicus, een onbezonnen en flamboyante leider van een nieuwe partij genaamd Thai, die als een arrogante cowboy de stad in galoppeerde alsof hij alles kon en meer wist dan ook . Zijn naam was Thaksin Shinawatra.
Hij beloofde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) eruit te schoppen, de Thaise trots te herstellen, de economie vooruit te helpen met clusterontwikkelingsprojecten en niche-industrieën, "sociale orde" op te leggen, Thailand tot een regionaal knooppunt te maken, armoede uit te bannen, enzovoort. Hij was vol van zichzelf, boordevol ideeën, omringd door acolieten en zakenpartners, met voormalige klasgenoten bij de politie en het leger. Binnen enkele weken nadat hij in 2001 aan de macht was gekomen, begon hij invloed uit te oefenen op alle eerder genoemde grote instellingen, inclusief de media.
Shin Corp, een familiebedrijf van Thaksin, had iTV gekocht, een lokale onafhankelijke tv-zender die is ontstaan door de militaire staatsgreep en de politieke crisis in 1991-92. De geest van hervorming in de jaren negentig riep op tot een nieuwe tv-zender buiten de controle van het staatsapparaat en het leger, meer direct. Zeker, het Thaise leger bezit de meeste van de terrestrische tv-stations, exploiteert ze rechtstreeks of verhuurt ze aan particuliere exploitanten voor winst en inkomen. Hetzelfde geldt voor radiostations. Van de 506 radiofrequenties bezitten de strijdkrachten en de politie bijna de helft, terwijl de rest onder controle staat van overheidsinstanties. Deze tv- en radiozenders werden (en worden) geëxploiteerd en verhuurd voor een zacht inkomen als melkkoeien.
In de tijd van Thaksin vochten mediaprofessionals, maatschappelijke activisten en academici terug toen staatsagentschappen tv- en radiokanalen gebruikten ten gunste van het overheidsbeleid en de houding. In 2003 werd een groot "project voor de hervorming van het mediasysteem" opgezet, geleid door een plaatselijk onderzoeksinstituut en met een team van hervormingsgezinde academici en journalisten die het medialandschap wilden liberaliseren. Het doel was om de elektronische media onafhankelijk en in dienst van de samenleving te maken, in plaats van onder toezicht van staatsinstanties ten gunste van de toenmalige regering.
Toen Thaksins neef legerleider werd in 2003 en de mediakanalen steeds meer de spreekbuis van de regering werden, werd het mediahervormingsproject luidruchtiger alsof ze aan de goede kant van de geschiedenis stonden en vochten tegen een door burgers geleid en gewelddadig autoritair regime. Uiteindelijk hebben de mediahervormers in het kader van dit project geholpen de legitimiteit van de regering van Thaksin te ondermijnen en haar wandaden aan het licht te brengen. De deelnemers aan het project sloten zich later aan bij de anti-Thaksin-beweging die in september 2006 tot de staatsgreep leidde. De iTV, eigendom van Shin Corp, werd daarbij omgevormd tot een openbare omroepdienst (PBS).Toch is de Thaise media-industrie hetzelfde gebleven, nog steeds eigendom van en gerund door dezelfde strijdkrachten en overheidsinstanties. TV- en radiozenders brengen nog steeds regeringsgezind nieuws ter ondersteuning van het heersende royalistisch-militaire regime, maar niemand neemt ze ter verantwoording. In het Thaksin-tijdperk waren hervormers die tegen hem opkwamen mogelijk onderworpen aan meer toezicht van de belastingdienst, terwijl luidruchtige kranten dure advertenties van Thaksin-gerelateerde bedrijven konden zien ingetrokken. Nu krijgen hervormers een klop op de deur van veiligheidsbeambten en worden ze geslagen met aanklachten en dagvaardingen onder onderdrukkende censuurwetten.
Niet alleen zijn deze mediahervormers nergens te bekennen -- sommigen hebben zich bij de andere partij aangesloten, zoals lidmaatschap van de National Broadcasting and Telecommunications Commission, een door de Senaat goedgekeurd orgaan. Wanneer u tegenwoordig solliciteert naar een belangrijke positie in de publieke sector in Thailand, kijkt de zoekcommissie niet alleen naar uw verdiensten en kwalificaties; ze kijken om te zien wie je bent, of je de boot zal rocken en hoeveel je met hun programma zult bereiken.
De implicatie is dat hoe langer het leger aan de macht is, hoe meer Thailand zal lijden. Mediahervormers waren zo opstandig tegen Thaksin omdat ze ermee weg konden komen. De vraag is nu of we moeten worden gecoöpteerd en rationaliseren voor opwaartse loopbaanmobiliteit, of dat we er niet veel voor terugkrijgen.
Naarmate de tentakels van het leger zich uitbreiden naar meer plaatsen in de Thaise politiek, economie en bureaucratie, wordt structurele schade op de langere termijn duidelijk. In de sector van de staatsondernemingen zijn er bijvoorbeeld meer topkopers dan ooit toegetreden tot raden van bestuur. Het zal lang duren om deze schade ongedaan te maken, en alleen een door burgers geleide regering kan de klus klaren.
Voor mediahervormers die de politieke perikelen van de afgelopen twee decennia hebben gezien, was de strijd niet meer dan een machtsstrijd. Dat het de goeden versus de slechteriken waren, was een verzonnen mythe.
Thitinan Pongsudhirak, PhD, is professor aan de Faculteit Politieke Wetenschappen en directeur van het Institute of Security and International Studies aan de Chulalongkorn University.
bbabo.Net