De westerse vrienden van Oekraïne beweren dat ze het land beschermen door zijn recht om lid te worden van de NAVO te verdedigen. Het tegenovergestelde is waar. Door een theoretisch recht te verdedigen, brengen ze de veiligheid van Oekraïne in gevaar door de kans op een Russische invasie te vergroten. De onafhankelijkheid van Oekraïne zou veel effectiever kunnen worden verdedigd door een diplomatieke overeenkomst met Rusland te sluiten die de soevereiniteit van Oekraïne als niet-Navo-land garandeert, verwant aan Oostenrijk, Finland en Zweden (allemaal leden van de Europese Unie, maar niet van de NAVO).
In het bijzonder zou Rusland ermee instemmen zijn troepen terug te trekken uit Oost-Oekraïne en te demobiliseren nabij de grens met Oekraïne; en de NAVO zou afzien van uitbreiding met Oekraïne, op voorwaarde dat Rusland de soevereiniteit van Oekraïne respecteert en dat Oekraïne de Russische veiligheidsbelangen respecteert. Een dergelijke overeenkomst is mogelijk omdat het belang is van beide partijen.
Zeker, degenen die voorstander zijn van het Oekraïense lidmaatschap van de NAVO vinden zo'n deal naïef. Ze wijzen erop dat Rusland Oekraïne is binnengevallen en de Krim in 2014 heeft geannexeerd, en dat de huidige crisis is ontstaan doordat Rusland meer dan 100.000 troepen heeft verzameld aan de grens met Oekraïne, waarmee een nieuwe invasie wordt bedreigd. Het Kremlin heeft daarmee de voorwaarden van het memorandum van Boedapest van 1994 geschonden, waarin Rusland beloofde de onafhankelijkheid en soevereiniteit van Oekraïne (ook over de Krim) te respecteren in ruil voor de overgave door Oekraïne van de enorme voorraad kernwapens die het had geërfd na de ineenstorting van de Sovjet-Unie.
Niettemin is het mogelijk dat Rusland een neutraal Oekraïne zou accepteren en respecteren. Een bod waarbij Oekraïne die status verwerft, ligt nooit op tafel. In 2008 stelden de Verenigde Staten voor om Oekraïne (en Georgië) uit te nodigen om zich bij de NAVO aan te sluiten, en die suggestie is sindsdien overal in de regio aanwezig. De regeringen van Frankrijk, Duitsland en vele andere Europese landen zagen de stap van de VS als een provocatie naar Rusland en verhinderden dat het Bondgenootschap Oekraïne onmiddellijk uitnodigde; maar in een gezamenlijke verklaring met Oekraïne hadden de NAVO-leiders in 2008 duidelijk gemaakt dat Oekraïne "lid van de NAVO zal worden".
Vanuit het perspectief van het Kremlin zou de aanwezigheid van de NAVO in Oekraïne een directe bedreiging vormen voor de veiligheid van Rusland. Ja, de redenering van de heer Poetin weerspiegelt een voortzetting van de mentaliteit van de Koude Oorlog; maar die mentaliteit blijft aan beide kanten actief.
De Koude Oorlog werd gekenmerkt door een reeks lokale en regionale proxy-oorlogen om te bepalen of de VS of de Sovjet-Unie regimes zouden installeren die gunstig waren voor hun kant. Maar sinds 1992 werden de meeste oorlogen in het streven naar regimewisseling geleid of ondersteund door de VS, die zichzelf na de ineenstorting van de Sovjet-Unie als de enige supermacht gingen beschouwen. NAVO-troepen bombardeerden Bosnië in 1995 en Belgrado in 1999, vielen Afghanistan binnen in 2001 en bombardeerden Libië in 2011. De VS vielen Irak binnen in 2003; en in 2014 steunde het openlijk de Oekraïense protesten die de pro-Russische president van het land, Viktor Janoekovitsj, ten val brachten.
Natuurlijk heeft Rusland ook regime-change operaties nagestreefd. In 2004 bemoeide het zich met Oekraïne om Janoekovitsj bij te staan door middel van intimidatie van kiezers en verkiezingsfraude. Deze acties werden uiteindelijk geblokkeerd door de eigen instellingen van Oekraïne en massale protesten. Rusland blijft ook bevriende regimes opleggen of steunen in zijn nabije periferie, meest recentelijk in Kazachstan en Wit-Rusland (dat nu volledig onder de duim van de heer Poetin staat).
Met staatsmanschap aan beide kanten had de historische vijandigheid tussen Rusland en het Westen kunnen afnemen na de ondergang van de Sovjet-Unie. Dat kon in de eerste helft van de jaren negentig, maar die kans werd verspeeld. Het begin van de NAVO-uitbreiding speelde een rol. In 1998 was George Kennan, de oude diplomaat en historicus van de betrekkingen tussen de VS en de Sovjet-Unie, vooruitziend en pessimistisch. "Ik denk dat [Navo-uitbreiding] het begin is van een nieuwe Koude Oorlog", zei hij. "Ik denk dat de Russen geleidelijk nogal negatief zullen reageren en het zal hun beleid beïnvloeden. Ik denk dat het een tragische fout is."
De geschiedenis suggereert dat het het beste is om de Russische en NAVO-troepen geografisch gescheiden te houden, in plaats van elkaar rechtstreeks over een grens te confronteren. De Europese en mondiale onveiligheid waren het grootst toen Amerikaanse en Sovjet-troepen het op korte afstand tegen elkaar moesten opnemen - in Berlijn in 1961 en in Cuba in 1962.
Vandaag de dag zou onze grootste zorg de soevereiniteit en vrede van Oekraïne in Europa en de wereld moeten zijn, niet de aanwezigheid van de NAVO in Oekraïne. Oekraïne zou veel veiliger zijn als de NAVO haar uitbreiding naar het oosten zou stopzetten in ruil voor de terugtrekking van Rusland uit Oost-Oekraïne en de demobilisatie van troepen langs de Oekraïense grens.
Diplomatie langs deze lijnen is dringend nodig. ©2022Projectsyndicaat
Jeffrey D Sachs, universiteitshoogleraar aan Columbia University, is directeur van het Centre for Sustainable Development aan Columbia University en voorzitter van het UN Sustainable Development Solutions Network.
bbabo.Net