Het bezoek van de Amerikaanse parlementsvoorzitter Nancy Pelosi aan Taipei heeft de wereld eraan herinnerd hoeveel Taiwan belangrijk is voor China. Maar Taiwan zou ook belangrijk moeten zijn voor de democratische wereld.
Het is geen geheim dat de Communistische Partij van China (CPC) vastbesloten is Taiwan (dat zij beschouwt als een afgescheiden provincie) te verenigen met het vasteland. De Verenigde Staten hebben de Volksrepubliek China in 1979 formeel erkend als de enige legale regering van China, en de westerse mogendheden hebben sindsdien grotendeels afgezien van de erkenning van Taiwan als een afzonderlijk land. Dit "One China"-beleid, samen met het toenemende nationalistische sentiment in China, maakt een Chinese overname van het eiland in de komende decennia waarschijnlijk, zo niet onvermijdelijk.
Sommige westerse commentatoren zijn van mening dat mevrouw Pelosi roekeloos heeft gehandeld door het eiland te bezoeken. Maar ze negeren hoe en waarom Taiwan ook belangrijk is voor de toekomst van zowel de democratie als China zelf.
Een algemeen geloof onder westerse beleidsmakers en veel commentatoren is dat China in de nabije toekomst niet-democratisch zal blijven. Volgens deze opvatting staat het 'individualisme' van het Westen in schril contrast met het confucianistische erfgoed van China, dat niet alleen in gezinnen maar in alle sociale situaties starre hiërarchieën met zich meebrengt. De implicatie is dat het Chinese volk meer bereid is om zijn plaats in te nemen binnen een vooraf bepaalde orde van gezag, en minder bereid is deel te nemen aan democratische politiek.
Vandaar dat politicoloog Samuel P. Huntington ooit beweerde dat "er geen wetenschappelijke onenigheid bestaat over de stelling dat het traditionele confucianisme ofwel ondemocratisch of antidemocratisch was". En meer recentelijk schrijft Ray Dalio van Bridgewater Associates: "Al deze Chinese systemen zijn hiërarchisch en niet-egalitair... Amerika wordt van onderop bestuurd (bijv. democratie) en geoptimaliseerd voor het individu; China wordt van bovenaf bestuurd en geoptimaliseerd voor het collectief... Democratie zoals we die kennen heeft geen wortels in China."
Het is gemakkelijk in te zien hoe de laatste 2500 jaar Chinese geschiedenis deze ideeën zou kunnen ondersteunen. China heeft veel opstanden meegemaakt en de opkomst en ondergang van vele machtige dynastieën. Aangezien democratische politiek door dit alles afwezig is geweest, gaan velen ervan uit dat China onder het bevel zal blijven van een sterke leider die een top-down regime voorzit, en Chinese staatspropaganda bevordert deze visie. Chinese kranten zetten de efficiëntie van het Chinese systeem voortdurend in contrast met de vastgelopen politiek van het Westen, terwijl ze er ook op wijzen dat het meer in overeenstemming is met de Chinese waarden en cultuur.
Maar is het? Hong Kong en Taiwan zijn uit hetzelfde culturele weefsel gesneden als het vasteland van China, maar ze berusten op zeer verschillende politieke systemen. Tot het optreden van de CPC tegen Hong Kong in 2020, was het eiland bezig met het opbouwen van een levendige democratie. En Taiwan is nog onthullender. Sinds de jaren tachtig heeft het een robuuste democratie ontwikkeld. Het Taiwanese systeem is verre van opgericht en ontwikkeld door elites, maar het resultaat van studenten en andere burgers die meer eisen via democratische politiek.
De democratische participatie in Taiwan lijkt de afgelopen zes jaar te zijn toegenomen. Het grootste deel van zijn geschiedenis was de dominante partij van het eiland de Kuomintang (KMT), opgericht door Chiang Kai-shek, de Chinese nationalist die het vasteland ontvluchtte met zijn loyale troepen en ongeveer 1,5 miljoen aanhangers nadat hij in 1949 door de communisten was verslagen. De huidige regering, geleid door de Democratische Progressieve Partij, kwam aan de macht bij de algemene verkiezingen van 2016, na wijdverbreide protesten tegen de pogingen van de KMT om ondanks aanzienlijke tegenstand een handelsovereenkomst met China te sluiten. Tijdens de protesten bezette de door studenten geleide Zonnebloembeweging zelfs het parlement.
De Taiwanezen zijn pioniers op het gebied van digitale democratie. Actieve politieke participatie door verschillende segmenten van de samenleving is de norm. Dat is de reden waarom Taiwanese regeringen het publiek routinematig raadplegen over belangrijke beslissingen, zoals regels voor het delen van ritten en de verkoop van sterke drank.
Taiwan organiseert ook een "presidentiële hackathon" waarmee burgers rechtstreekse voorstellen aan de president kunnen doen, en een digitaal platform biedt gegevens van de meeste Taiwanese ministeries, met als expliciet doel het maatschappelijk middenveld aan te moedigen de overheidsactiviteiten te verbeteren. En in het licht van Covid-19 zorgde de regering voor een effectieve reactie door middel van democratisch overleg, nauwe samenwerking met het maatschappelijk middenveld en nieuwe digitale hulpmiddelen voor testen en contacttracering.
Taiwan vertoont deze sterke democratische tendensen, niet omdat het een verwesterde culturele transformatie heeft ondergaan. Tot 2000 gebruikte het KMT-regime de confuciaanse waarden om zich te onderscheiden van het communistische regime in China, en latere onderzoeken hebben aangetoond dat de confucianistische waarden in Taiwan nog dieper gekoesterd zijn dan op het vasteland.Het eiland versterkt dus een punt dat we in eerder werk hebben gemaakt: het is misplaatst om enige vorm van onverbrekelijk verband tussen culturele waarden en politieke systemen te bevestigen. Alle culturen, en vooral de confucianistische, moeten worden beschouwd als zeer goed aanpasbaar aan veranderende omstandigheden. Politieke regimes kunnen steunen op vele culturele kaders.
Hoewel Confucius wel zei dat "gewone mensen niet debatteren over regeringszaken", benadrukte hij ook dat "een staat niet stand kan houden als hij het vertrouwen van het volk heeft verloren". Het confucianistische denken beveelt alleen respect en gehoorzaamheid aan leiders aan als ze deugdzaam zijn. Hieruit volgt dat als een leider niet deugdzaam is, hij of zij kan - en misschien moet - worden vervangen. Deze volkomen geldige interpretatie van de confucianistische waarden vormt de basis van de Taiwanese democratie.
Daarentegen stelt de CPC-propaganda dat de confuciaanse waarden volkomen onverenigbaar zijn met democratie en dat er geen levensvatbaar alternatief is voor een eenpartijregering. Dit is overduidelijk onjuist. Democratie is in China net zo goed mogelijk als in Taiwan. Het maakt niet uit hoe fel het gebrul van de CPC wordt, het zal de wens van mensen om deel te nemen aan de politiek niet teniet doen, niet klagen over onrecht, of leiders vervangen die zich misdragen. Taiwan is belangrijk omdat het een alternatief politiek pad vertegenwoordigt voor China - een pad dat lange tijd de vrijheid en welvaart in het Westen heeft behouden
bbabo.Net