Met schijnbare steun van veiligheidstroepen was de Bolsonarista-aanval in Brasilia veel gevaarlijker dan de pro-Trump-opstand in Washington.

Op 8 januari bestormden aanhangers van de extreemrechtse voormalige president van Brazilië, Jair Bolsonaro, het presidentiële paleis van het land, het Congres en het Hooggerechtshof en eisten een staatsgreep om hem weer aan de macht te krijgen.

Zogenaamde "Bolsonaristas" sloegen ramen en meubels in het gebouw van het Hooggerechtshof. Ze klommen op het dak van het congresgebouw en ontrolden een spandoek met de tekst "interventie". Ze vernielden en stalen kunstwerken en braken glazen panelen. Ze zwierven door het presidentieel paleis terwijl ze pro-Bolsonaro-slogans scandeerden. Ze trokken een politieagent van zijn paard en sloegen hem tegen de grond.

Deze schokkende scènes in Brasilia leken griezelig veel op die waarvan we getuige waren in het Capitool van de VS op 6 januari 2021, toen de zetel van het congres werd binnengevallen door die-hard aanhangers van president Donald Trump.

En de overeenkomsten tussen de twee gebeurtenissen waren geen toeval.

Het is algemeen bekend dat Bolsonaro een bewonderaar is van de voormalige Amerikaanse president en regelmatig leent uit zijn populistische draaiboek. De zoon van Bolsonaro, congreslid Eduardo Bolsonaro, reisde afgelopen november naar de VS om Trump te ontmoeten. Tijdens zijn tijd daar voerde hij naar verluidt ook gesprekken met de voormalige adviseurs van Trump, Stephen Bannon en Jason Miller, over de mogelijke volgende stappen van zijn vader nadat hij het presidentschap had verloren aan zijn linkse rivaal, Lula de Silva.

Terwijl de weigering van Bolsonaro-aanhangers om legitieme verkiezingsuitslagen te accepteren en hun poging om hun geliefde leider met geweld aan de macht te brengen een herhaling leek te zijn van het scenario dat zich bijna precies twee jaar geleden in de VS afspeelde, waren er enkele belangrijke verschillen tussen wat er gebeurde in Washington en Brasilia – en die verschillen kunnen betekenen dat Brazilië veel meer moeite zal hebben dan de VS om zijn democratie te herstellen.

Het eerste en meest voor de hand liggende verschil is dat in de VS de opstand van Trump-aanhangers alleen gericht was op het Capitool. In Brazilië viel Bolsonaristas echter ook het Hooggerechtshof aan. Dit was natuurlijk niet verwonderlijk, aangezien Bolsonaro het grootste deel van zijn presidentschap besteedde aan het beschuldigen van de hoogste rechters van Brazilië van vooringenomenheid en samenzwering tegen hem.

Het andere en misschien wel het belangrijkste verschil tussen de gebeurtenissen in de VS en Brazilië was de manier waarop veiligheidstroepen erop reageerden.

In de VS kwamen de veiligheidstroepen, ondanks enkele aanvankelijke tekortkomingen, zonder aarzelen in actie tegen de gewelddadige demonstranten en er was nooit enig vermoeden dat het leger hun eisen voor een staatsgreep tegen de nieuw gekozen president zou steunen. In Brazilië bleek het echter veel moeilijker vast te stellen waar de loyaliteit van de veiligheidstroepen ligt.

Het gewelddadige 'protest' van zondag in Brasilia kwam niet als een verrassing. “Bolsonaristas” delen sinds ten minste 3 januari berichten over het binnenvallen van het congres op WhatsApp- en Telegram-kanalen met tienduizenden volgers. naar Brasilia gaan om deel te nemen aan gewelddadige acties tegen de regering.

Ondanks dit alles, en ondanks dat ze ongetwijfeld op de hoogte waren van de harde kritiek die hun Amerikaanse tegenhangers kregen vanwege hun gebrek aan voorbereiding op de gebeurtenissen van 6 januari, ondernamen de Braziliaanse veiligheidstroepen schijnbaar geen enkele actie om zich voor te bereiden op de antidemocratische acties van zondag. Erger nog, alle beschikbare bewijzen wijzen erop dat grote delen van de militaire politie van het Federaal District (FD), waar Brasilia is gevestigd, en de strijdkrachten in het algemeen de aanvallen steunen.

Sinds de verkiezingsnederlaag van Bolsonaro hebben de strijdkrachten een oogje dichtgeknepen voor Bolsonaristas die rond hun kazerne kamperen en een staatsgreep eisen. En op 8 januari zag men politieagenten ter plaatse glimlachen, foto's maken en vrolijk verbroederen met degenen die de belangrijkste democratische instellingen van Brazilië aanvielen

De heimelijke verstandhouding tussen de FD-politie en Bolsonaristas op 8 januari was zo duidelijk dat de gouverneur van het Federaal District, Ibaneis Rocha, de behoefte voelde om zich publiekelijk te verontschuldigen bij president Lula, president van het Hooggerechtshof Rosa Weber en congresleiders Arthur Lira en Rodrigo Pacheco voor wat gebeurde die dag in de hoofdstad. Hij ontsloeg ook de DF Public Security Secretary, Anderson Torres, die eerder diende als minister van Justitie van Bolsonaro en door velen wordt gezien als de persoon die verantwoordelijk is voor het vertroetelen van gewelddadige Bolsonaristas door de FD-politie.Deze last-minute poging van gouverneur Rocha om zijn loyaliteit aan de democratische instellingen van Brazilië te bewijzen, is echter niet voldoende geweest om zijn baan te redden en te voorkomen dat de federale regering zich mengt in de zaken van de FD. De afgelopen dagen heeft het Hooggerechtshof besloten hem voor 90 dagen uit zijn ambt te ontheffen en heeft president Lula een federale vertegenwoordiger aangesteld om gedurende 30 dagen voor de veiligheid in het FD te zorgen.

Nu is de vraag waar iedereen aan denkt: hoe zal Lula de toekomst van zijn jonge regering veiligstellen, de fragiele democratie van Brazilië beschermen en verdere sociale onrust voorkomen?

Bolsonaristas van hun kant laten geen tekenen van terugtrekking zien. Slechts een dag na de gebeurtenissen van 8 januari staken ze banden in brand en blokkeerden ze drukke wegen in Sao Paulo en probeerden ze de toegang tot olieraffinaderijen in andere staten te blokkeren.

Velen in Brazilië, zoals de socioloog Celso Rocha de Barros, geloven dat Lula's enige optie in het licht van zo'n schaamteloze en aanhoudende extreemrechtse aanval op zijn regering is om "een dialoog aan te gaan met democratische rechtsen, die de staatsgreep aan de kaak stelden, en stuur de fascisten naar de gevangenis”.

De regering van Lula zei al dat ze al het nodige zal doen om iedereen in machtsposities te identificeren en te straffen, van lokale overheden tot het leger, die de gewelddadige aanval op de drie mogendheden van de Republiek lijken te hebben gesteund. Een nieuwe dialoog met rechtse partijen die de gebeurtenissen van zondag veroordeelden, zal waarschijnlijk binnenkort ook van start gaan, aangezien Lula er al in slaagde steun te krijgen van verschillende centrumrechtse partijen die in het verleden dicht bij Bolsonaro stonden.

Maar alleen de tijd zal uitwijzen of deze stappen voldoende zullen zijn om een gebroken democratie te herstellen en een verdeeld volk te verenigen.

Velen geloven dat de Lula-regering nog sterker dan voorheen uit deze chaos zal komen. Journalist en expert op het gebied van digitaal burgerschap, Madeleine Lacsko, vertelde me bijvoorbeeld dat ze gelooft dat rechts in Brazilië in wezen "zelfmoord heeft gepleegd" door extreemrechts toe te staan hun acties te laten escaleren van internettrollen tot echte aanvallen op democratische instellingen. Federale Universiteit van Rio de Janeiro Marcos Cavalcanti zei ondertussen dat hij ervan overtuigd is dat het verwoorden van een democratische reactie op de misdaden van Bolsonaristas Lula's politieke aantrekkingskracht zal versterken.

Maar zelfs degenen die denken dat Lula de gebeurtenissen van zondag kan gebruiken om het draagvlak van zijn regering te versterken en uit te breiden, accepteren dat de ontrouw van de veiligheidstroepen op die dag zeer zorgwekkend is.

De Braziliaanse staat kan inderdaad niet langer vertrouwen op zijn veiligheidstroepen wanneer hij wordt geconfronteerd met antidemocratische, gewelddadige aanvallen van extreemrechts. De groeiende steun voor extreemrechtse ideologieën binnen het leger en andere veiligheidstroepen vormt een enorm gevaar voor de toekomst van de Braziliaanse democratie.

Nu de waarheid in de openbaarheid is, moet de Lula-regering niet alleen de verantwoordelijke personen straffen en nieuwe bruggen proberen te slaan met democratisch ingestelde rechtsen, maar ook onmiddellijk actie ondernemen tegen Bolsonaro's ideologische verovering van het machtige veiligheidsapparaat van Brazilië.

Feit is dat Braziliaanse veiligheidstroepen niet meer te vertrouwen zijn in een scenario van sociale onrust. Dit betekent dat degenen die de democratie steunen, moeten mobiliseren en op zoek moeten gaan naar nieuwe manieren om de veiligheid en stabiliteit van de democratische instellingen van Brazilië te waarborgen.

DDe standpunten die in dit artikel worden geuit, zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs diens redactionele standpunt.#

bbabo.ℵet