Bakı, 2 fevral
Bu gün Azərbaycanın tanınmış teatr xadimi, aktyoru, rejissoru, müəllimi, milli opera aktyorluğu sənətinin banilərindən biri Hüseynqulu Məlik oğlu Sarabskinin (Rzayev) anım günüdür.
Məlumata görə, Sarabski Üzeyir Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun” operasında Məcnun rolunun ilk və ən məşhur ifaçısı olub.
Hüseynqulu Sarabski 1879-cu il martın 20-də Bakıda anadan olub, bu şəhərdə yaşayıb-yaradıb. Uşaqlığı, gəncliyi, gəncliyi çətinliklərlə keçmişdi. Gənc Hüseynqulu dəmirçi və daşqıran işləməklə çörəkpulu qazanırdı. Eyni zamanda o, neft milyonçusu, xeyriyyəçi Zeynalabdin Tağıyevin sponsorluğu ilə yoxsullar üçün pulsuz rus dili kurslarına qatılıb.
1891-ci ildə 12 yaşlı Hüseynqulu ilk dəfə teatr tamaşasına - Mirzə Fətəli Axundzadənin "Lənkəran xanlığının vəziri" pyesi əsasında Azərbaycan həvəskar aktyorlarının "Xan Sarabski" adlı tamaşasına baxır. Tamaşadan təsirlənən oğlan sonradan "Sarabski" səhnə adını seçir.
Mahnı ifa etmək həvəsi uşaqlıqdan Q.Sarabskidə yaranıb. Onun yaradıcılığı muğamdan qaynaqlanır və ondan qaynaqlanırdı. Q.Sarabski üçün ilk dərs dini tədbirlərdə ifa olunan xalq mahnıları oldu.
Çox gözəl səsi, nadir musiqi yaddaşı var idi.
Sarabskinin ilk səhnə təcrübəsi Nəriman Nərimanovun “Şamdan bəy” tamaşasında Rəsul rolu olub. Sonralar o, Azərbaycan və Avropa müəlliflərinin əsərləri əsasında bir sıra tamaşalarda çıxış etsə də, onun yaradıcılıq istedadı Heinenin “Almanzor”unda oynadığı roldan sonra xüsusi qiymətləndirilir.
Bəstəkar Üzeyir Hacıbəyli “Hicaz-i Ərəbi” muğamını mükəmməl ifa etdiyini vurğulamış, 1908-ci ildə “Leyli və Məcnun” operasının premyerasında onu baş rola seçmişdir. “Leyli və Məcnun” operasının ilk tamaşası 1908-ci il yanvarın 12-də Bakıda Azərbaycan neftçisi Q.Z.Tağıyevin teatrının binasında olmuşdur. Orkestrdə tarda Qurban Primov, Məcnun rolunda Sarabski, skripka partiyasını Hacıbəyli özü ifa edirdi. Leyla rolunu kişi oynayıb. Məcnun rolu Sarabskiyə elə uğur qazandırdı ki, sonrakı 30 ildə o, bunu təxminən 400 dəfə ifa edib. Bu rolda o, Bakıda həftəlik tamaşalarda, Tiflisdə, Yelizavetpolda, İrəvanda, Vladiqafqazda, Təbrizdə, Rəştdə və Tehranda qastrol səfərlərində çıxış edib.
Sonralar Sarabski Müslüm Maqomayevin “Şah İsmayıl”, Zülfüqar Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” operalarında və Üzeyir Hacıbəylinin “O olmasın, bu olsun”, “Arşın mal alan” operettalarında baş rolları ifa edib.
1910-cu ildən Sarabski rejissorluq edir. O, “Rüstəm və Zöhrab” (1910), “Ər və arvad” (1910), Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” (1913), Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər” (1916) və s.
O, həmçinin bir neçə pyes (“Nadanlıq”, “Axtaran tapar”, “Nə əkərsən, biçərsən) və mahnılar (“Muğan”, “Dağlar”) yazır.
1923-1926-cı illərdə Sarabski Şamaxıda teatr truppası, Ağdamda dram teatrı yaradıb.
1936-1937-ci illərdə Sarabski “Köhnə Bakı” kitabını yazır, burada tarixi-etnoqrafik məlumatlarla yanaşı, şəhərin zəngin musiqi ənənələrindən bəhs edir.
1940-1942-ci illərdə Sarabski Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında opera və muğamdan dərs deyib. Şagirdləri Sara Qədimova, Şövkət Ələkbərova kimi tanınmış müğənnilər olub.
Sarabski 1945-ci ildə vəfat edib. O, ölümündən əvvəl 15 ilini səhnədə keçirdiyi opera müğənnisi Həqiqət Rzayevanı görmək arzusunda olub və ondan “Leyli və Məcnun” operasından ariya oxumasını xahiş edib.
bbabo.Net