Расія (bbabo.net), - Год 350-годдзя Пятра абяцае быць насычаным. Разнастайных акцый, звязаных з імем цара-цясляра, запланавана мноства. Музеі, зразумела, не засталіся ў баку. У першыя дні юбілейнага года мы пагаварылі з Аленай Кальніцкай, гендырэктарам Дзяржмузея-запаведніка "Петергоф" і кіраўніком нядаўна створанай Асамблеі пятроўскіх музеяў.

Хто ўвайшоў у Асамблею пятроўскіх музеяў?

Алена Кальніцкая:Да сённяшняга дня ўвайшло 114 музеяў. Многія з іх апынуліся ў Варонежы, у Архангельску, некалькі ў Петразаводску... Усіх іх мы папрасілі абгрунтаваць, чаму яны лічаць сябе пятроўскімі музеямі. Сто музеяў ужо адказалі, астатнія пакуль думаюць...

Удзел некаторых музеяў у асамблеі стаў для вас нечаканасцю. Чаму?

Алена Кальніцкая: Напрыклад, музей-запаведнік "Сталінградская бітва". Здавалася б, якое дачыненне ён мае да пятроўскіх музеяў? Але тлумачэнне, як аказалася, ёсць.

Супрацоўнікі музея засноўваюцца на легендзе: Пётр тройчы бываў у былым Царыцыне, цяпер Валгаградзе, але ведаюць аб гэтым нямногія цяперашнія валгаградцы, і нават існаванне ў горадзе помніка Пятру I для шматлікіх застаецца незразумелым. Валгаградскі музей, дарэчы, не адзіны. Аказалася, што не ва ўсіх пятроўскіх музеяў ёсць якія-небудзь рэчы, злучаныя з яго імем. У многіх у анамнезе толькі легенда пра Пятра: вось тут ён спыняўся, еў, піў, начаваў.

Хіба музей не павінен падмацоўваць легенды артэфактамі?

Алена Кальніцкая: Неабавязкова. Ёсць такое паняцце - музеефікацыя легенды. Гэта дае, дарэчы, вялікі абшар для фантазіі. Таму, атрымаўшы невялікі, але годны бюджэт на юбілейны год, мы зараз шукаем сучасныя спосабы аповяду аб першым імператары Расіі. У асноўным гэта будуць стэндавыя выставы, якія не патрабуюць наяўнасці музейных экспанатаў, што робіць іх мабільнымі - можна вазіць па розных пятроўскіх музеях.

У Петэргофе вы ўжо прадставілі гісторыю пятроўскіх асамблей - з дапамогай кардонных постацяў Пятра I і яго паплечнікаў і муляжоў...

Алена Кальніцкая: Калі б мы паспрабавалі расказаць пра асамблеі Пятра неяк інакш - сутыкнуліся б з тым, што паказаць няма чаго. А так, калі ласка, навочна - цікаўныя факты з гісторыі забавак пры двары Пятра Вялікага. Гэта ўсім цікава.

Для кагосьці стане адкрыццём выява Пятра I не толькі як рэфарматара Расіі, але і "галоўнага забаўніка прыдворных вечароў". Гэта ж толькі здаецца, што ўсе ўсё ведаюць пра заснавальніка Пецярбурга.

Тая веліч, пра якую Пётр марыў, узнікла толькі праз 100 гадоў

Алена Кальніцкая: Гэта праўда. У нейкім сэнсе мы мусім паўтарыць тое, што ў 1872 годзе зрабіў Аляксандр II. Ён лічыў сябе рэфарматарам і, калі яго параўноўвалі з Пятром I, вельмі гэтым ганарыўся. Які сутыкнуўся з вялікімі цяжкасцямі пры правядзенні сваіх рэформаў, Аляксандр II выдатна разумеў, якое было ў свой час Пятру Першаму. Цару-пераўтваральніку здавалася несправядлівым, што першаму рускаму імператару не маглі прабачыць шматлікія яго няпростыя ўчынкі і цвёрдыя метады. Аляксандр II, абапіраючыся на вучоных-гісторыкаў, выказаў сваю волю: Пятра трэба ўзвысіць. Калі хочаце, абагавіць. Зрабіць сімвалам часу. Сяргей Салаўёў, Васіль Ключэўскі і іншыя вядомыя навукоўцы сталі пісаць пра Пятра, выступаць з публічнымі лекцыямі. У каталогу Прэзідэнцкай бібліятэкі сотні выданняў аб Пятры I, апублікаваных у той час. Для народа была арганізавана выстава ў 1872 годзе на Марсавым полі, тады Царыцыным лузе - свята незвычайнага размаху. У павільёнах, стылізаваных пад рускія хаты, размясцілі палотны, якія ілюструюць вялікія дзеі Пятра. У тэатральных павільёнах разыгрывалі сцэны з гісторыі станаўлення новай Расіі. Гасцей таксама чакалі рускія горкі, гулянні і ўсякія прысмакі.

Вы хочаце паўтарыць ідэю Аляксандра II?

Алена Кальніцкая: Так. Калі мы высветлілі, што 14 з 30 напісаных тады карцін захавалася ў Рускім музеі, мы дамовіліся з Яўгеніяй Пятровай, намеснік дырэктара па навуцы, аб выставе на алеях Летняга саду. А потым у Петергоф прыехаў кіраўнік "Газпрама" Аляксей Мілер і прапанаваў прафінансаваць стварэнне адсутнічаюць 16 карцін сучаснымі мастакамі. Нас падтрымала Акадэмія мастацтваў, былі абраны 16 жывапісцаў. Перад імі стаяла цікавая творчая задача - звязаць XIX і XXI стагоддзі: так, жывапіс стаў іншы, але мастакі па-ранейшаму ставяцца да Пятра з найглыбокай пашанай.

Наколькі мне вядома, вы паралельна працуеце над дзіцячай кнігай пра Пятра I?

Алена Кальніцкая:Так, разам з пецярбургскім мастаком Міхаілам Бычковым. Цяпер у мяне на стале ўжо 29-я версія рукапісу. Бычкоў такі незвычайны майстар, што мне хочацца перапісваць тэксты да яго малюнкаў да бясконцасці. Вось як перад вачыма зараз адзін малюнак: сядзіць Пётр у кафтане, у парыку, выцягнуўшы перад сабой свае вялізныя мужчынскія кулакі - адразу зразумела, вось ён, цар-цясляр.

Як, па-вашаму, сучасныя дзеці ўспрымаюць Пятра?Алена Кальніцкая: Мы задавалі школьнікам пытанне: "Што б вы хацелі даведацца пра Пятра I?". З іх адказу вырасла назва кнігі "Будзь як Пётр". Аказалася, больш за ўсё іх уражвае, як чалавек, які не вучыўся ў элітнай школе, не заканчваў універсітэты і ўвогуле не меў сур'ёзнай адукацыі, стаў тым, кім стаў. Як распешчанае дзіця ў залатым кафтанчыку, які вырас у маскоўскіх палатах у асяроддзі баярскай раскошы, раптам усё кідае і стварае пацешныя войскі - гэта ж першая яго спроба змяніць свет вакол сябе. Зразумеўшы, што сам не зладзіцца, Пётр стаў шукаць настаўнікаў. Шукаў іх заўсёды, усюды, усё жыццё - сярод сяброў, сярод ворагаў. На яго кольцы было выгравіравана: "Аз есмь у чыну вучымых і навучэнцаў сабе патрабую". Гэта значыць "я вучуся і настаўнікаў сабе патрабую". Гэта быў прынцып яго жыцця.

Ствараючы новую сталіцу, імператар не мог не разумець, што велічы яе ўжо не застане.

Алена Кальніцкая: Тая веліч, пра якую Пётр марыў, узнікла толькі праз 100 гадоў. І я часам думаю: вось пішуць - "петергофскія асамблеі", "петергофскія гулянні". Ды якія гулянні! Тут быў малады толькі што пасаджаны сад і суцэльная будоўля. І ўсё ж Пётр I шматлікае паспеў убачыць. Пецярбургу было 20 гадоў, калі імператар пайшоў з жыцця, для горада гэта немалы тэрмін. І Петергоф ужо здабыў сваю прыгажосць. Так, Эрмітаж і Вялікі палац яшчэ не былі поўнасцю скончаны. Але і Манплезір, і палац Марлі паспелі завяршыць пры жыцці Пятра, а ў жніўні 1721 года запусцілі першыя фантаны і Вялікі каскад.

Гісторыю ўзаемаадносін Пятра з царэвічам Аляксеем мы судзім таксама - з пункту гледжання XXI стагоддзя, не ўнікаючы ў рэаліі, норавы і законы таго часу.

Алена Кальніцкая: Хто гэтага не разумее, таму не растлумачыш, чаму адбылася падвойная здрада - бацькі і сына. Адна з самых знакамітых рускіх карцін - "Пётр I дапытвае царэвіча Аляксея" Мікалая Ге - таксама заснавана на легендзе. Калі насамрэч рабілася следства па справе царэвіча, Манплезір, намаляваны на карціне, яшчэ не быў пабудаваны. Але атмасфера кабінета імператара і на самай справе перадае псіхалагічнае напружанне паміж гэтымі двума мужчынамі, якія ненавідзяць адзін аднаго.

Ключавое пытанне

Мы так нікуды і не дзенемся ад легенд і міфаў?

Алена Кальніцкая: Як толькі заканчваецца жыццё, яна адразу ператвараецца ў міфы. І міфы пра Пятра будуць заўсёды. Іншая справа, што і праз 350 год мы знаходзім усё новыя і новыя факты. Існуе праект "Digital Пётр: распазнанне рукапісаў Пятра I", дзякуючы якому з'явілася магчымасць расшыфроўваць яго рукапісы. Трэба сказаць, почырк у імператара амаль нечытэльны. Калі мы 20 гадоў таму стваралі Інстытут Пятра Вялікага, найперш якраз для вывучэння рукапісаў, мы казалі, што літаральна два-тры чалавекі ў краіне здольныя чытаць напісанае рукой Пятра. Але з дапамогай сучасных тэхналогій ці штучнага інтэлекту гэтая праца нарэшце можа быць выканана. І ёсць надзея: калі вялізная рукапісная спадчына Пятра Вялікага будзе расшыфравана, мы зможам даведацца яшчэ шмат новага пра яго асобу.

bbabo.Net