105 гадоў таму, 26 лютага 1917 года, у ходзе мірнай, як лічылася, рэвалюцыі ў сталіцы Расійскай Імперыі пачаліся падпалы. Аднак уражвалі не толькі іх маштабы і наступствы, але і тое, як і з чыёй ініцыятывы пачаліся гэтыя без перабольшання горача падтрыманыя петраградскім крымінальным элементам акцыі.

З успамінаў петраградскага кіраўніка горада генерал-маёра А. П. Бэлька.

Да Валынцаў (салдатаў запаснога батальёна Лейб-гвардыі Валынскага палка, якія адмовіліся падпарадкоўвацца загадам.— «Гісторыя») далучыліся суседзі па казармах: Літоўцы, Праабражэнцы і 2-і сапёрны батальён. Усе высыпалі на вуліцы: стралялі ў паветра, у ліку выкрыкаў былі таксама чутныя: "Не хочам сачавіцы". Уся гэта ўзброеная арда слухалася кожнага прайдзісвета і, з боязі адказнасці, прагнула толькі кіраўніка, за спіной якога можна было б схавацца. Хутка такі знайшоўся ў асобе унтэр-афіцэра Валынскага палка Кірпічнікава, а затым з Выбаргскага боку прымчаліся на аўтамабілях таварышы-рабочыя. Тады крыкі і стральба спыніліся, перайшлі да рабаванняў па кватэрах і падпалах.

З дзённіка камандзіра роты лейб-гвардыі 2-га стралковага Царскасельскага палка капітана Н. А. Артабалеўскага, 26 лютага 1917 года.

У Петраградзе, па чутках, паўстанне ў поўным разгары і пачаліся пажары…

З успамінаў члена IV Дзяржаўнай Думы П. Н. Мілюкова.

Змешаныя натоўпы адправіліся да арсенала, занялі яго і, захапіўшы зброю, кінуліся да турмаў вызваляць арыштаваных - не толькі палітычных, але і крымінальных…

«Перашкаджаюць тушыць Акруговы Суд»

З дзённіка паэткі і грамадскага дзеяча З. Н. Гіпіус, 27 лютага 1917 года.

"Ён столькі гадоў пакутаваў за народ, дык вось, нездарма". (Мая нататка: Насар гэтыя дзесяць гадоў правёў у Парыжы, дзе паводзіў сябе сумнеўна, вярнуўся толькі з паўгода; па ўсіх звестках — вар'ят...) «Цяпер гэта яго ўзялі і павезлі ў Думу. А ён па дарозе: пастойце, кажа, таварышы, спачатку ідзіце ў Акруговы Суд, спаліце ​​іх брыдкія справы, там і маё ёсць. Яны пайшлі, падпалілі, і зараз гарыць»…

З успамінаў генерал-маёра А. І. Спірыдовіча «Вялікая Вайна і Лютаўская Рэвалюцыя 1914–1917 гг.».

…Падпальваюць будынак Акруговага Суда на Ліцейным. Будуюць на ўсялякі выпадак барыкаду на Ліцейным. Перашкаджаюць пажарнай камандзе, якая прыскакала, тушыць Акруговы Суд…

Дзякуючы бяздзейнасці ўрада, да вечара 27 лютага амаль увесь Петраград быў ва ўладзе рэвалюцыйнага натоўпу... Над горадам стаяла зарыва. У Ліцейнай частцы гарэла Жандарскае Упраўленне, Аляксандра-Неўская (паліцэйская.— «Гісторыя») частка, дагараў Акруговы суд. Нешта палала на Выбаргскай, гарэла турма Літоўскі Замак.

«Літоўскі замак увесь спустошаны і спалены»

З дзённіка мастака А. Н. Бенуа, 28 лютага 1917 года.

З Дабравешчанскай плошчы відаць было, як удалечыні языкі полымя, прарваўшыся з раскрытых вокнаў Літоўскай турмы, ліжуць яе сцены - я сабраўся было ісці глядзець туды, але ў гэтую хвіліну з-за царквы грымнуў рэзкі залп. Я палічыў за лепшае павярнуць у іншы бок. Уразіла мяне, што ніякай сенсацыі гэтая стральба ў людзей, якія «гутарылі» на плошчы, не выклікала…

Прайшоўшы некалькі крокаў па бульвары, я здалёк паглядзеў, як пажарныя тушаць палаючы асабняк міністра Двара гр. Фрэдэрыкса (ягосьці завошта?)…

Да гэтага моманту (было каля 5 г.) увечары сонца ўжо зусім змеркла з-за дыму пажараў, і ўсё прыняло адразу нейкі пануры і нават пагрозлівы выгляд. З нашых вокнаў бачная амаль уся панарама. Слуп чорнага дыму трэці дзень як узвышаецца над тым участкам панарамы, дзе знаходзіцца Акруговы суд, іншыя і бліжэйшыя агмені: дом Фрэдэрыкса і Літоўскі замак…

З дзённіка мастака А. Н. Бенуа, 2 сакавіка 1917 года.

Сцены Літоўскай турмы («замка») прадстаўляюць самае сумнае відовішча. Белая тынкоўка над кожным акном запэцканая слядамі чорнага дыму і чамусьці нібы памазана стракатымі мазкамі - жоўтымі і рудаватымі… Дзіўна было, як у часе таго, што гарэла ўсё ўнутры, адтуль з надзвычайнай паспешнасцю выносіліся вялікія запасы правіянту, грузіліся на грузавікі і везліся.

З дзённіка генерала ад інфантэрыі Ф. Я. Расткоўскага, 6 сакавіка 1917 года.

Літоўскі замак (жаночая турма) увесь спустошаны і спалены. Гэта вялізны будынак, які выходзіць на Афіцэрскую вуліцу, Турэмны завулак, Крюкаў канал і р. Мыйку, якое займае ўвесь гэты вялікі чатырохкутнік, было спустошана і спалена. Усе столі, дахі праваліліся, ні вокнаў, ні дзвярэй - усё гэта, відаць, было ахоплена моцным полымем - усюды вялізныя палосы, закураныя ад дыму. Калі праходзіў міма - гэта ўжо некалькі дзён пасля разгрому, - многія часткі ўнутры будынка тлелі і дыміліся. Нават дамавая там царква не пашкадавана, спалена.

З дзённіка мастака А. Н. Бенуа, 2 сакавіка 1917 года.

На Кацярынінскім канале каля Ільвінага пешаходнага мастка супраць дома выгаралага Паліцэйскага архіва (ахранкі?) цэлая гара ўсякіх папер, відаць, выкінутых тры дні таму з вокнаў і так з тых часоў так і ляжачых. Сярод іх кучы (ненавісных) пашпартных кніжак, часткай пагарэлых ці спарахнелых, часткай новенькіх і толькі памочаных (так у тэксце.— «Гісторыя») снегам. Мінакі гэтыя дакументы падбіраюць і чытаюць, потым зноў кідаюць. Прыстаўлены вартавы ніяк не рэагуе. І я падняў некалькі «справ». Аказалася, што гэта ўсё прашэнні, звернутыя да кіраўніка горада, ці нейкія распараджэнні па пабудовах…

«Будынак Паліцэйскай часткі спустошаны і спалены»

З успамінаў члена IV Дзяржаўнай Думы князя С. П. Мансырава аб лютым 1917 года.

Хвілінна чутныя былі навіны: грамяць паліцэйскія ўчасткі… спальваюць усе справы… там і там забілі таго ці іншага паліцыянта…

З дзённіка чыноўніка Архіва Марскога міністэрства Г. А. Князева, 28 лютага 1917 года.

Па двары ляцелі шматкі абгарэлай паперы. Гэта, як аказалася потым, на працягу ўсёй раніцы палілі справы (паліцыянта.- «Гісторыя») участку. Яны былі звалены ў кучу за вуглом і паліліся натоўпам. Жмуты гэтай абгарэлай паперы і зусім абгарэлай пакрылі чорнымі плямамі ўвесь двор. Калі я выйшаў, то перш убачыў ката, які дзіка ганяўся за гэтымі абгорнутымі паперкамі, якія разносяцца ветрам…

З дзённіка генерала ад інфантэрыі Ф. Я. Расткоўскага, 9 сакавіка 1917 года.

Праходзячы па Марской вуліцы, бачыў паліцэйскае ўпраўленне на рагу Коннагвардзейскага завулка спустошаным, але ніякага параўнання не можа быць з тым, у якім выглядзе былі іншыя падобныя паліцэйскія ўчасткі. Гэтыя апошнія былі літаральна спустошаны (столі, дахі, падлогі якія праваліліся) і спалены.

bbabo.Net